تفسیر قول فرید الدّین عطّار قدّس اللهُ روحه:

تو صاحب نفسی ای غافل میان خاک خون می خور

که صاحب دل، اگر زهری خورد آن انگبین باشد 

صاحب دل و صاحب نفس

آنچه در عنوان این قسمت نقل شده، بیتی است از یک غزل عارفان? عطار، که مطلعش این است: چه دانستم که این دریای بی پایان چنین باشد؟.[1]

صاحب دل:  یعنی مرد کامل و دل آگاه، متحقق بمقام معرفت، داراى احساس پاک و لطیف و عشق تمام، ظریف و نکته دان. در مقابل صاحب نفس،

صاحب نفس: یعنی کسی که هنوز در بند علایق مادی و وجهه نفسانی است. باید رنج‌های بسیاری بکشد تا به جایی برسد که زهر کشنده هم به او زیانی نرساند و در کام او انگبین شود.

جرى: جیره،  به کسر جیم، یعنی فرد گستاخی که به جدال بر‌می‌خیزد، اهل بحث و گفت‌وگو؛ بمعنى ضبط حساب و راتبه و وظیفه دادن مى‏آید، مرد جرى، یعنى وظیفه بگیر.

مری: یعنی جدال، مجادله کردن.

در تو نمرود است: اشاره به نفس اماره است، یعنی تا حبّ نفس در درون تو مانند نمرود وجود دارد به سوی شعله‌های اسرار الهی مرو.

رفت خواهی، اوّل ابراهیم شو: یعنی اگر می خواهی به سوی شعله‌های اسرار الهی بروی، باید مردی کامل و واصل هم‌چون ابراهیم(ع) باشی تا این آتش تو را نسوزاند و برای تو به گلستان تبدیل شود.[2]

سبّاح: یعنی مرد شناگرماهر، آشنابه دریا،دریایی،ومنظور این است معرفت اسرار غیب دریاست وتو باید شناگری ماهر باشی.

خود رأیی: از روی غرور و خودرأیی.

( 1614) ولى صاحب دل اگر زهر قاتل هم بخورد براى او زیان نخواهد داشت‏. ( 1615) براى اینکه او از امراض نفسانى صحت یافته و از پرهیز بیرون آمده ولى طالب و سالک هنوز در حال تب بوده و پرهیز بر او واجب است.( 1616) پیغمبر فرمود اى طالبى که طلب وظیفه تو است با هیچ مطلوبى همسرى و دعوى برابرى نکن.( 1617) در تو خصلت نمرودى هست پس میان آتش نرو و اگر مى‏خواهى داخل آتش شوى اول بمقام ابراهیم داخل شو.( 1618) تو که شناگر نیستى و دریانوردى نمى‏دانى از خود رأیى خود را بدریا میفکن.( 1619) خود را هم سنگ شخص کامل مشمار او از قعر دریا گوهر بیرون آورده از زیان سود نتیجه مى‏گیرد.

مولانا به صراحت می‌گوید که مرد واصل و کامل دست به کارهایی می‌زند که همان کارها را اگر رهروی ناپخته مرتکب شود، گناه و کفر است. معنای ابیات چنین است: ای مرد بحث و گفت‌وگو! با آن‌چه مطلوب و خوش‌‌آیند است نباید به جدال برخیزی و اگر امری خوش‌آیند تو را از راه حق دور می‌کند، باید انگیزه‌های درونی و نفسانی خود را از میان برداری تا آن امر برای تو خوش‌آیند نباشد. تا حبّ نفس در درون تو مانند نمرود وجود دارد به سوی شعله‌های اسرار الهی مرو؛ چون باید مردی کامل و واصل هم‌چون ابراهیم(ع) باشی تا این آتش تو را نسوزاند و برای تو به گلستان تبدیل شود.

معرفت اسرار غیب، دریاست و تو باید شناگری ماهر (سبّاح) یا موجودی دریایی باشی و اگر نیستی از روی غرور و خودرأیی، خود را به دریا میفکن..