بقا در فناست.

ای: برای ندا یا خطاب نیست وظاهراً نوعی بیان تعجب و تحسین است که در تداول امروزه هم داریم(ای، چه  راست گفتی)

دل بردگى: و یا دل دادگى همان مرتبه‏ى تسلیم و محو شدن در اراده‏ى معشوق است،        

مضمون مصراع اول، برگرفته است است از گفته‏ى حسین بن منصور حلاج (مقتول 309):

            اقتلونی یا ثقاتى             ان فى قتلى حیاتى‏

که در مرصاد العباد،[1] بنام وى ضبط شده است.

( 1761) راستی زندگی عاشقان در این است که فدای معشوق شوند. دل را آنجا باید یافت که دل بردگی اتفاق افتاده است. باید کوشید وبه کسی پیوست که دلها پیش اوست.

منظور مولانا در این بیت این است که :هر یک از اعضا وظیفه‏اى و مناسب آن کمالى دارند چنان که وظیفه‏ى چشم دیدن و کمال آن، راست و درست دیدن است، وظیفه‏ى دل ادراک جمال و کمال آن، در تسلیم بمعشوق است، همچنین مى‏توان گفت که وظیفه‏ى دل، عاشق شدن و خویش را در پاى معشوق افکندن است.

درس مدرسه‏ى عشق

دلال: بفتح اول، کرشمه و ناز.

افسون مخوان‏: یعنی کوشش مکن که مرا بفریبی وبه دام آوری.

ای دو دیده: یعنی ای چشم من، ای عزیز من

گران جان: یعنی کسی که لطف طبع ندارد وعاشق نمی شود وفقط مدعی عاشقی است؛چنین کسی به آسانی از عشق دست بر‌می‌دارد‌.

  ( 1762) من دل او را با صد ناز و دلال یافتم و او بهانه‏ها انگیخته اظهار ملالت نمود. ( 1763) گفتم آخر این عقل و جان من در تو مستغرق است گفت برو و این افسون را براى من مخوان.( 1764) من نمى‏دانم تو چه خیال کرده‏اى با اینکه دو مى‏بینى چگونه ممکن است دوست را دیده باشى.( 1765) تو مرا کوچک دیده و ارزان خریده‏اى. ( 1766) هر کس که ارزان خرید ارزان مى‏فروشد بچه گوهرى را در عوض یک قرص نان مى‏دهد.

در این ابیات مولانا خود را در جای سا‌لکی می‌گذارد که به کمال نرسیده‌، ولی مختصر نوری بر او تابیده و عقل و جان او هنوز غرق حق نشده است. در حقیقت سخن مولانا با کسانی است که لذت حلاوت عشق را نچشیده‌اند. آنها گوهر جان خود را به قرص نانی مبادله می‌کنند؛ تاجر پیشه‌اند و فهم و درک این جهانی دارند و کودکانه به امور جهان مادی سر گرم شده‌اند.