نطق اثر عقل است،

عقل: نزد حکما جوهرى است مجرد غیر متعلق ببدن در مقابل نفس که مجرد است ولى ببدن تعلق دارد و در آن تصرف مى‏کند. [1]

باغ دل را سبز و ترّ و تازه بین: یعنی دل و روح ما مانند باغی خرّم و پر از گل‌های گوناگون اندیشه‏هاست.

ورد: نوع گل سرخ.

انبهى: مخفف انبوهى، کثرت و فراوانى برگهای اندیشه.

این سخن‌ها‏یی: یعنیاین سخن‌ها جلوه‏ای از اندیشه‏ها و جریان‌های ذهنی است.

عقل کل: عقل اول که بعقیده‏ى حکماء اسلام نخستین صادرى است از مصدر وجود یعنى حق تعالى، مرتبه‏ى وحدت و یگانگى حق اول، مرتبه‏ى ظهور علم کلى خدا، حقیقت انسان به اعتبار آن که واسطه‏ى ظهور نفس کل است، نور محمدى، جبرئیل، آدم.

 ( 1906) برادر عزیزم دمى بخود آى در تو دم بدم خزان است و بهار. ( 1907) باغ دل را ببین که سبز و تر و تازه و پر است از غنچه گل سرخ و سرو و کاج آن صف بسته و سر بر فلک کشیده‏اند.( 1908) و از زیادى و انبوهى برگ شاخه‏ها پنهان شده و از کثرت گل خاک صحرا و دشت دیده نمى‏شود. ( 1909) این سخنهایى که از عقل کل صادر شده بوى همان گلزار و سرو و سنبل است.

در ابیات پیشین سخن از جریان مداوم هستی وتجدید حیات در کائنات بود مولانا در این ابیات می خواهد در درون هر فرد نمونهْ دیگری از این جریان را باز نماید ومی گوید: مهم‌تر از تجدید حیات در کائنات، تجدی حیات و جریان مداوم هستی در درون هر انسان می‏باشد. اگر عقل را با خود همراه کنی و به خوبی بیندیشی می‏بینی که هر دم در درون تو اندیشه‏ها و آرزو‏ها و احوال می‏میرند یا زندگی آغاز می‏کنند. دل و روح ما مانند باغی خرّم و پر از گل‌های گوناگون اندیشه‏هاست. در انبوهی برگ‌ها و گل‌های اندیشه، ساختمان مادیِ وجود ما، هم‌چون شاخه‏های درخت یا هم‌چون زمین و کاخی در میان این گل‏ها و برگ‌ها نا‌پدید می‏شود.

سپس مولانا می‏گوید: این سخن‌ها جلوه‏ای از اندیشه‏ها و جریان‌های ذهنی است؛ مثل بوی گل که در ظاهر از گلزار دل یا روح است، اما در حقیقت این جریان فکری تراوشی از عقل کل است. عقل کل یا عقل اول، در اصطلاح حکما نخستین جلوه ذات حق و نخستین صادر از مصدر پروردگاری اوست. عقل جزئی ما به‌واسطهْ عقول دیگر، از جمله عقل فعّال، یا عقل کل یا عقل اول بهره‌مند می‏گردد. جریان‌های ذهنی و اندیشه‏ها و سخنان ما نیز از همین راه به عقل کل تعلق و بستگی دارد. از همین نشانه‏های ظاهر می‏توان فهمید که درون هستی نیز همواره مردن و تجدید حیات جریان دارد.