خداوند، هرگاه بنده ای را دوست بدارد، او را از گناهانْ حفظ می کند و پاداشش را برابر چشمانش می نهد . [امام صادق علیه السلام]
عرشیات
داستان پیر چنگی(3)
جمعه 92 آذر 29 , ساعت 7:38 صبح  

سروش آسمانی  ، نغمه‏هاى درون انبیا  

( 1929)انبیا را در درون هم نغمه‌‏هاست

 

طالبان را زآن حیات بی‏بهاست

  ( 1930)نشنود آن نغمه‏ها را گوش حس

 

کز ستم‌ها گوش حس باشد نجس

  ( 1931)نشنود نغمهْ پری را آد‌می

 

   کو بود ز اسرار پر‌یان اعجمی

  ( 1932)گر چه هم نغمهْ پری زین عالم است

 

نغمهْ دل بر تر از هر دو دم است

  ( 1933)که پری و آد‌می‏ زندانی‌‏اند

 

هر دو در زندان این نادانی‌اند

  ( 1934) معشر الجن سوره‏ى رحمان بخوان                

 

تستطیعوا تنفذوا را باز دان‏

  ( 1935)نغمه‏های اندرون اولیا

 

اولاً گوید که‌ای اجزای لا

  ( 1936)هین ز لای نفی سرها بر زنید

 

این خیال و وهم یک سو افکنید

حیات بى‏بهاست‏: همانست که در قرآن کریم «حیوه طیبه» یعنى زندگانى خوش نامیده شده است. مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً (هر مرد و زن که کار نیکو کند و بخدا گروند باشد ما او را زندگانى خوش دهیم)[1] چون حیاتى که در بردگى و رقیت هواى نفسانى و عادات و تلقینات بگذرد و یا همراه غفلت و جهل باشد زندگى حقیقى نیست و مرگى است که زندگیش نام است و دعوت انبیا در اصل براى آزادى و برداشتن زنجیرهاى تقلید است و مومنان راستین آنها هستند که از بندگى مى‏رهند و از نعمت حریت واقعى بر خوردار مى‏گردند بدین جهت مولانا نتیجه‏ى قبول دعوت انبیا را یافتن حیات گرانمایه‏اى مى‏داند که ارزش آن در حساب نمى‏آید و بدین معنى «بى‏بها» ست.

ستمها: مجازا، سخنان یاوه و بى‏هوده و غیبت و بهتان و دروغ و هر چه شنیدن آن خلاف شرع باشد و شنونده را از کمال باز دارد و بنقص کشاند.

اعجمى: یعنی نا‌آگاه.کسى که سخن فصیح نتواند گفت اگر چه از نژاد عرب باشد، هر که بزبان عربى سخن نگوید، مجازا، بى‏خبر و غافل و نیز آن که خود را بغفلت زند .

معشر الجن: مقصود این آیه‏ى شریفه است: یا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ إِنِ اِسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ اَلسَّمواتِ وَ اَلْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلاَّ بِسُلْطانٍ (اى گروه پریان و آدمیان اگر مى‏توانید که از کرانه‏هاى آسمانها و زمین بیرون شوید و سر بر زنید پس چنین کنید و لیکن از هر جا که سر بر آرید قدرت الهى را آن جا خواهید یافت)[2] مراد ازین آیه‏ى شریفه بعقیده‏ى بعضى آنست که از مرگ نمى‏توان گریخت زیرا قدرت خداى تعالى بر درون و بیرون جهان محیط است، گروهى نیز بر آنند که جز به حجتى الهى و قدرتى مستفاد از حق تعالى، اسرار آفرینش را هیچ کس معلوم نتواند کرد خواه پرى یا آدمى، بعضى نیز گفته‏اند که این خطاب در روز قیامت خواهد بود که فرشتگان در هفت آسمان پشتا پشت صف مى‏بندند و کرانه‏هاى آسمان و زمین را فرو مى‏گیرند و دوزخ را بصحراى محشر مى‏آورند و خلق از هر سو و بهر جانب مى‏گریزند ولى راه گریز نمى‏یابند.[3]

اجزای لا :یعنی اجزاء و افراد عالم ماده و خاک، که با خیال و وهم خود را هست می‏پندارند.

 ( 1929) اولیاى خدا را ناله درونى هست که طالبان را جان مى‏بخشد.( 1930) ولى گوش حس ظاهرى آن ناله را نمى‏شنود چون از سخنهاى این عالم نجس شده است‏.( 1931) آدم نغمه پرى را نمى‏شنود زیرا گوش آدمى نسبت به اسرار پریان کر است.( 1932) با اینکه نغمه پرى هم از همین عالم است ولى نغمه دل از هر دوى اینها برتر و بالاتر است‏. ( 1933) اگر پرى و آدمى زندانى هستند هر دوى اینها زندانى نادانى هستند.( 1934) آیه شریفه یا مَعْشَرَ اَلْجِنِّ وَ اَلْإِنْسِ را بخوان تا از کیفیت این زندان مطلع شوى.( 1935) نغمه و آواز درونى اولیا از اول مى‏گوید اى اجزاى منفى اى آن که با عالم فانى و موهوم آمیخته‏اى. ( 1936) وقت آن است که از لاى نفى سر بر زده و این عالم خیال و وهم را دور انداخته آزاد و زنده شوید.

در ابیات پیشین سخن از صور اسرافیل وتجدید حیات مردگان عالم خاک بود. از اینجا مولانا به آواز دیگری اشاره می‏کند که زندگی معنوی و روحانی می‏بخشد. این آواز و سروش آسمانی از درون انبیا و اولیا بر می‏خیزد و خواستاران معرفت حق، آن را به گوش دل می‏شنوند و حیات می‌گیرند که بهای آن را نمی‏‏توان تعیین کرد. گوش حس و گوش ظاهری قادر به شنیدن این سروش الهی نیست، زیرا ملاحظهْ منافع باعث می‏شود که حواس ظاهر را در راه آن منافع به‌کار گیریم و به همین دلیل حس شنوایی آلوده به ناحق و ستم است و نمی‏تواند نغمهْ انبیا را بشنود. مولانا مثالی نزدیک‌تر از نغمهْ انبیا را پیش می‏کشد: پری یا جن که در شمار آفریدگان است، مانند انسان نغمه‏ دارد، اما انسان قادر به شنیدن آن و ادراک وجود پریان نیست.

مولانا باز به نغمهْ دل می‏پردازد که همان نغمهْ درون انبیا و در حقیقت رابطهْ معنوی است که موجب ادراک اسرار غیب و شناخت حق می‏شود و می‏خواهد بگوید: در جایی‌که آدمی ‏ نمی‏‏تواند نغمه پری را بشنود، بدیهی است که نغمهْ دل را هم ادراک نمی‏‏کند مگر با رها کردن خود از زندان نادانی و غفلت، که آدمی ‏و پری هر دو در آن زندانی‌اند.

پس از نغمه‏های درون انبیا، مولانا از نغمه‏های درون اولیا سخن می‏گوید که در حقیقت همان رابطه معنوی اولیای خدا با دیگر بندگان اوست. در حقیقت درون پیمبران از عشق بخدا و به انسانیت یا مردم، همیشه در جوش و خروش است، این جوش و خروش است که ایشان را به دعوت و هدایت و تحمل آزارهاى گوناگون خلق، وا مى‏دارد ولى آنها درین بلا لذتها و خوشیها دارند و به نیروى همین خروش درونى، خلق را از خواب غفلت بر مى‏انگیزند و زندگانى راستین مى‏بخشند پس این خروش باطنى که محرک انبیا و بیدار کن مردم است حکم آهنگ موسیقى دارد از آن جهت که هیجان آور و طرب انگیز است و پیمبران، نخست خود را از آن آهنگها مست لذت مى‏شوند و سپس آنها را بگوش پیروان خود مى‏رسانند و در وجودشان شور قیامت مى‏انگیزند، این نغمه‏هاى دلاویز وقتى در قالب لفظ و عبارت ریخته مى‏شود آن را وحى و کلام خدا مى‏گویند. خواجه حافظ ازین معنى تعبیرى دل پذیر مى‏کند[4]:

            در اندرون من خسته دل ندانم کیست                  که من خموشم و او در فغان و در غوغاست‏

            چه ساز بود که در پرده مى‏زد آن مطرب             که رفت عمر و هنوزم دماغ پر ز هواست‏



[1]   - النحل، آیه‏ى 97.

[2]   - الرحمن، آیه‏ى 33.

[3]   - تفسیر طبرى، طبع مصر، ج 27، ص 32، تبیان طوسى، طبع ایران، ج 2، ص 641،

[4]   - دیوان حافظ، ص17

 


نوشته شده توسط محمدرضا افضلی | نظرات دیگران [ نظر] 
درباره وبلاگ

عرشیات

محمدرضا افضلی
تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد ....
اوقات شرعی
فهرست اصلی
بازدید امروز: 366 بازدید
بازدید دیروز: 514 بازدید
بازدید کل: 1401992 بازدید

شناسنامه
صفحه نخست
پست الکترونیک
پارسی بلاگ
فهرست موضوعی یادداشت ها
دین . عرفان . مثنوی .
نوشته های پیشین

اردیبهشت 92
خرداد 92
تیر 92
مرداد 92
شهریور 92
مهر 92
آبان 92
آذر 92
دی 92
بهمن 92
اسفند 92
فروردین 93
اردیبهشت 93
خرداد 93
تیر 93
مرداد 93
شهریور 93
مهر 93
آبان 93
آذر 93
دی 93
بهمن 93
اسفند 93
فروردین 94
اردیبهشت 94
خرداد 94
تیر 94
مرداد 94
شهریور 94
مهر 94
آبان 94
آذر 94
دی 94
بهمن 94
اسفند 94
فروردین 95
اردیبهشت 95
خرداد 95
تیر 95
مرداد 95
شهریور 95
لوگوی وبلاگ من

عرشیات
لینک دوستان من

معماری نوین
اشتراک در خبرنامه

 
لیست کل یادداشت های این وبلاگ

شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(222)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(221)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(220)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(219)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(218)
[عناوین آرشیوشده]