مرغ آبى: مجازا، روح و نفس ناطقه.

عین ایوبى: چشمه‏اى که در زیر پاى ایوب بحکم خدا پدید آمد و او در آن چشمه تن خود را شست و از بیمارى رست. واشاره دارد به آی?: « اُرْکُضْ بِرِجْلِکَ هذا مُغْتَسَلٌ بارِدٌ وَ شَرابٌ »[1]: ای ایّوب پای بر زمین بکوب، واز جای پای اوچشمه یی گوارا جوشید که هم تن خود را با آن شست وهم از آن نوشید واز رنج آسوده شد.

ایوب : از پیمبران بنى اسرائیل است که در قرآن کریم، ذکر او چهار مرتبه بمیان آمده است[2] یکى از بخشهاى تورات مخصوص قصه‏ى اوست، نکته‏ى این قصه آنست که آلام و مصایب، همیشه نمودار عقوبت نیست بلکه گاهى نیز براى تهذیب باطن و رفع درجات اخروى است، داستان او را عموم مفسران بتفصیل و اجمال در تفسیر سوره‏ى انبیا و ص آورده‏اند، نیز در قصص الانبیاء [3] بشرح مذکور است.

مغتسل: موضع غسل و شست و شو.

نور شرق: نور آفتاب که از مشرق مى‏تابد.

برخ : به معنای جزء بسیار کوچک است

شاخ شاخ :یعنی پاره پاره، چاک چاک.

از گشایش پرّ و بالم را گشود: یعنی گویی مرغ ِپَربسته یی بودم وآزاد شدم.

طامع مشو: یعنی اکنون که خار ِعلائق دنیایی از پایت بیرون آورده شد، دیگر زیاده خواهی نکن و برو.

مول مولی: یعنی درنگ کردن وحالت انتظار را گذراندن.

( 2107) مرغ آبى غرق دریاى عسل شده و بچشمه راه یافته که خداى تعالى در قرآن ضمن آیه‏اى از سوره «ص» بحضرت ایوب مى‏فرماید« اُرْکُضْ بِرِجْلِکَ هذا مُغْتَسَلٌ بارِدٌ وَ شَرابٌ »داخل این چشمه شو که هم خنک و مناسب شستشو و هم نوشابه گواراییست‏.( 2108) همان چشمه که ایوب بوسیله آن سر تا پا از رنج خلاص شده و سلامتى خود را بازیافت.( 2109) مثنوى اگر باندازه آسمانها حجم پیدا مى‏کرد از توصیف آن عالم جز اندکى در آن نمى‏گنجید.( 2110) آن آسمان و زمین فراخ که پیش از خواب در آن بودم اکنون بنظرم تنگ مى‏آید. ( 2111) و وسعت این جهانى که بعد از خواب بمن نشان دادند پر و بالم را گشوده‏.( 2112) اگر آن عالم و راه او پیدا بود کم کسى یافت مى‏شد که بخواهد یک لحظه در اینجا بماند.( 2113) وقتى آن جهان را مى‏دید امر مى‏شد اکنون که خار از پایت بیرون آمده راه خود گیر و برو.( 2114) جانش در آن جا نازکنان در فضاى رحمت و احسان خداوندى در حرکت بود.

در دو بیت نخست این ابیات ،مولانا جان پیر چنگی را به مرغ آبی تشبیه می کند وعالم غیب را به دریای عسل، ودر این تشبیه نظر به قصهْ حضرت ایّوب دارد که از پیامبران بنی اسرائیل بود وبراو رنج بسیار رسید اما سر انجام پروردگار او را از رنج رهایی بخشید وفرمود: ای ایّوب پای برزمین بکوب، واز جای پای او چشمه یی جوشید که هم تن خود را شست وهم از آن نوشید واز رنج آسوده شد.

در ادامه مولانا می‏‏گوید: من اگر به اندازه حجم آسمان مثنوی بگویم و بنویسم، آن عالمی را که پیر چنگی در خواب دیده، نمی‏‏توانم توصیف کنم.. باز پیر چنگی می‏‏گوید: دنیا با همه فراخی دل عاشقان حق را تنگ می‏‏کند و آزار می‌دهد ، اما این عالم غیب که در خواب دیدم چنان گشادگی خاطر به من داد که گویی مرغ پر‌بسته‌ای بودم و آزادم کردند. اگر راه این عالم غیب را همه می‏‏دانستند؛ کمتر کسی در آن‌جا (دنیا) می‏‏ماند و هر کس که خار علایق دنیایی از پایش بیرون می‏‏آمد، امر پروردگار به او می‏‏رسید که به جهان دیگر (به عالم غیب) برو. سخن مولانا این است: هرکه راه این جهان غیب را می‏‏شناخت، جانش در فضای رحمت و احسان الهی حالت انتظار داشت، تا امر الهی برسد و آن‌گاه به جهان جاودان می‏‏شتافت.