شرح
آدمى جهت تقرّب به خدا و به دست آوردن آرامش روحى و تحصیل مکارم اخلاق و دورى از معاصى و رذائل، و زدودن کدورات روانى، و وسوسههاى شیطانى، و تقویت اراده و نیروى تعقل و فکر، و قضاى حوائج مادى و معنوى، نیاز به دعا و نیایش به درگاه پروردگار متعال داشته و دارد، و لذا بخش وسیعى از تعلیمات انبیا را عموما و پیامبر بزرگوار و ائمه معصومین علیهم السّلام را خصوصا دعا و نیایش تشکیل مىدهد.
دعاهایى که از پیشوایان دین و امامان معصوم علیهم السّلام رسیده و در دست است، یکى از نفائس منابع علوم و معارف و اخلاق اسلامى بشمار مىروند زیرا آن بزرگواران با شناختى که از خدا و مبادى عالیه و همچنین از انسان و نیازمندیهایش داشتند به گونهاى از مکنونات دل آدمى در مقام دعا تعبیر کرده و از حقایق اعتقادى و اخلاقى پرده برداشتند، که بطور قطع در بسیارى موارد، شبیه معجزه است.
گاهى در ادعیه مأثوره به قدرى ظرائف و معانى بلند وجود دارد که آدمى شک نمىکند که آنها از انسانهاى معمولى نیست و یقین مىکند که آنها از افرادى صادر شده که به دقائق علوم الهى و به اسرار آفرینش و رموز خلقت عالم و آدم و ابعاد وجودى وى آگاهى داشتهاند.
از این رو برخى از دعاها نیاز به صحت سند از لحاظ علم حدیث ندارد، بلکه متن آنها بهترین گواه است که از معصوم رسیده است، چنانکه استاد کل مرحوم وحید بهبهانى در این باره مىگوید:
«امارات و قرائن، براى حجّیت خبر واحد، زیاد است و از آن جمله است امور زیر:
دانشمندان اسلامى بالکل (اجماع) و یا بطور اکثرى (شهرت) بر طبق آن فتوا داده و یا عمل کرده باشند و یا آن را روایت و یا تلقى به قبول کرده باشند مانند «مقبوله عمر بن حنظلة» و یا آنکه محتواى آن موافق با کتاب و یا سنت و یا اجماع و یا عقل باشد و یا تجربه صحت محتواى آن را ثابت کرده و یا آنکه متن آن به گونهاى است که گواهى مىدهد تنها از معصوم: صدور کلماتى مانند آن ممکن است، مثل خطبهها، نامهها و حکم نهج البلاغه و ادعیه صحیفه سجادیه و دعاى ابو حمزه ثمالى، و زیارت جامعه کبیره و...»«».
در دنیاى امروز که بیش از نود درصد مردم، گرفتار ناراحتیهاى روحى و عصبى هستند«» و هر روز، میلیونها جرم و جنایت وحشتناک در جهان واقع مىشود و بسیارى از مردم بر اثر اضطراب روحى و ضعف اراده و کمبودها و مشکلات زندگى به مواد مخدر و قرصهاى خوابآور و الکل و فیلمهاى مبتذل و نوارهاى بدآموز و... پناه مىبرند و جمع زیادى از آنها در نیمه راه زندگى از ادامه تحصیل و اشتغال به شغل مناسب و تشکیل عائله بازمانده یا دست به انتحار و خودکشى مىزنند و یا عاطل و باطل به گونههاى مختلف، سربار جامعه مىشوند، گویا که این امور، به قول «الکسیس کارل» کفارهاى است که ما باید در ازاى تمدن صنعتى و تغییراتى که در طرز زندگى ما داده است، ادا نماییم».«» در چنین شرایطى بیش از هر وقت دیگر به دعا و نیایش نیاز داریم که «دیل کارنگى» بعد از ارائه آمار زیاد که حکایت از افزایش وحشتناک جرایم و جنایات در غرب و آمریکا دارد، اضافه مىکند:
«اگر مردم دنبال آن آرامشى که در مذهب و دعاهاى مذهبى پنهان است، مىرفتند، بیشتر این خودکشیها و دیوانگیها منتفى مىشد»«» و در مورد دیگر از قول «الکسیس کارل» نقل مىکند که او گفته است:
«قویترین قدرتى که ممکن است انسان تولید کند، همانا از رهگذر دعا و عبادت است، قدرتى که مانند نیروى جاذبه زمین وجودش حقیقى و قابل احساس است، در زندگى پزشکى به کسانى برخورد کردهایم که هیچ کدام از وسائل مداوا برایشان مؤثر نبوده است، ولى به مدد عبادت و ادعیه نجات یافتهاند.
فایده این اعمال این است که آدمى مىتواند به کمک آنها نیروى مختصر را با توسل به نیروى شگرف و بىپایان دیگرى تا اندازه زیادى توسعه و قدرت دهد، وقتى که مشغول دعا خواندنیم، معنیش این است که خود را با نیروى بىپایان مربوط ساختهایم، که تمام کائنات را مىگرداند، ما از آن نیرو استدعا مىکنیم که مقدارى از وقت خود را صرف حوائج ما نماید (در صورتى که لا یشغله شأن عن شأن) فقط همین تمنا کافى است که مشکلات و کمبود کارمان را برطرف کرده و قدرتمان افزونتر گردد».«» این است که پیامبر اکرم دعا را سلاح مؤمن و ستون دین و نور آسمانها و زمین معرفى فرموده است:«الدعاء سلاح المؤمن و عمود الدین و نور السموات و الارض».«»
و على علیه السّلام در یکجا دعا را کلید پیروزى و مفتاح رستگارى مىشمرد:«الدعاء مفاتیح النجاح و مقالید الفلاح و خیر الدعاء ما صدر عن صدر نقى و قلب تقى».«»
و در دعاى کمیل، آن را مایه تقویت جسم و روح و عامل خدمتگزارى در راه خدا و خلق و سیر عرفانى به سوى عالم قرب الهى معرفى مىکند:«قوّ على خدمتک جوارحى و اشدد على العزیمته جوانحى وهب لی الجد فی خشیتک و الدوام فی الاتصال بخدمتک حتى اسرح إلیک فی میادین السابقین و اسرع إلیک فى البارزین و اشتاق إلى قربک فی المشتاقین و ادنو منک دنو المخلصین و اخافک مخافة الموقنین و اجتمع فی جوارک مع المؤمنین
- توانا کن در خدمتت اعضایم را و محکم کن ارادهام را و به من عنایت کن کوشش خوف از تو و همواره در خدمتت بودن را تا شتاب کنم به سویت در میدان پیشتازان و سرعت گیرم به سوى تو در زمره شتابکنندگان، و مشتاق قربت باشم در جمله مشتاقان، و نزدیک شوم به تو همانند قرب مخلصین، بترسم از تو همانند ترس اهل یقین و گرد آیم در جوارت با مؤمنین».«» و در قرآن مجید نیز نوید داده: هر گاه مرا بخوانند من نزدیک آنهایم، دعاهایشان را مستجاب مىکنم:«و اذا سئلک عبادى عنى فانى قریب اجیب دعوة الداع اذا دعان فلیستجیبوا لی و لیؤمنوا بى لعلهم یرشدون» 2: 186و هنگامى که بندگانم از تو درباره من سؤال کنند بگو: من نزدیکم دعاى دعا کننده را به هنگامى که مرا مىخواند پاسخ مىگویم، پس آنها دعوت مرا بپذیرند و به من ایمان بیاورند، باشد که به حقیقت راه یابند».«»
|
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |
