[ در صفت مؤمن فرمود : ] شادمانى مؤمن در رخسار اوست و اندوه وى در دلش . سینه او هرچه فراختر است و نفس وى هرچه خوارتر . برترى جستن را خوش نمى‏دارد ، و شنواندن نیکى خود را به دیگران دشمن مى‏شمارد . اندوهش دراز است ، همتش فراز . خاموشى‏اش بسیار است ، اوقاتش گرفتار ، سپاسگزار است ، شکیبایى پیشه است ، فرو رفته در اندیشه است ، نیاز خود به کس نگوید ، خوى آرام دارد ، راه نرمى پوید . نفس او سخت‏تر از سنگ خارا در راه دیندارى و او خوارتر از بنده در فروتنى و بى آزارى . [نهج البلاغه]
عرشیات
قصه اعرابی درویش و زنش(10)
سه شنبه 92 دی 24 , ساعت 9:1 صبح  

نصیحت کردن زن مر شوی را که: سخن افزون از قدم واز مقام

خود مگو، لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفعَلُونَ، که این سخنها اگر چه راست

است، آن مقام توکّل تو را نیست، واین سخن گفتن فوق مقام و

معاملهْ خود زیان دارد و« کَبُرَ مَقتاً عندَ الله» باشد.

بحث در باره قناعت،

(2326)زن بر او زد بانگ، کای ناموس کیش

 

من فسون تو نخواهم خورد بیش

  (2327)تُرّهات از دعوی ودعوت مگو

 

رو، سخن از کبر واز نخوت مگو

  (2328)چند حرف طُمطَراق وکارو بار

 

کار وحال خود ببین و شرم دار

  (2329)کبر زشت و از گدایان زشت تر

 

روز سرد و برف و آن گه جامه تر

  (2330)چند دعوی و دم و باد وبروت

 

ای تو را خانه چو بیت العنکبوت

  (2331)از قناعت کی تو جان افروختی

 

از قناعت‏ها، تو نام آموختی

  (2332)گفت پیغمبر قناعت چیست گنج

 

گنج را تو وا نمی‏دانی زرنج

  (2333)این قناعت نیست جز گنج روان

 

تو مزن لاف، ای غم و رنج روان

ناموس کیش: ریا کار و خود فروش، کسى که بظاهر زاهد و بباطن دنیا دوست است،

 ناموس: تظاهر بزهد و عبادت دروغ و نیز مرادف است با ننگ و نام.

ترهات: راههاى باریک که از جاده و شاه راه جدا و منشعب گردد، مجازا سخنان پوچ و بى‏فایده، جمع ترهه که ظاهرا معرب (توراهه، دو راهه) است این کلمه باتفاق اهل لغت پارسى معرب است.

طُمطَراق: سر و صدا و آواز هولناک ،کر و فر و خود نمایى، نمایش شکوه و جلال بدروغ.

کار بار: چنین است در نسخه‏ى قونیه ولى مشهور (کار و بار) است با (واو) مطابق چاپ لیدن و نسخ دیگر. ظاهرا این تعبیر، مرکب است از (کار) بمعنى کشت و زراعت، و (بار) بمعنى ثمر، و یا (کار) بمعنى عمل، و (بار) بمعنى آن چه بر پشت ستور نهند که مجازا وضع مزاج و حالت معیشت را افاده مى‏کند در محاورات امروزین، و قدما آن را در مورد جاه و جلال بکار مى‏برده‏اند.

باد و بروت: مرکب است از (باد) و (بروت) که مجازا در معنى کبر و خود نمایى استعمال مى‏شود ، باد در سبلت انداختن، تعبیرى است نظیر: باد بروت.

بیت العنکبوت: برگرفته است از آیه‏ى شریفه:« وَ إِنَّ أَوْهَنَ اَلْبُیُوتِ لَبَیْتُ اَلْعَنْکَبُوتِ » (هر آینه سست‏ترین و بى‏بنیادترین خانه‏ها خانه عنکبوت است) [1]

قناعت: در اصطلاح بدین معناست که مرد راه خدا آنچه را از این جهان ندارد،طلب نکند واز آنچه دارد روحاً مستغنی باشد، ونیز گفته اند که این صفت مقدمهْ مقام رضاست.

این قناعت نیست جز گنج روان: اشاره دارد به حدیث نبوی:« القناعةُ کنزٌ لا یَفنی»( قناعت گنجی است که پایان نمی پذیرد)[2]

در ادامهْ گفتمان، زن با خشونت فریاد کشید و مرد را به ریاکاری و خودفروشی متهم ساخت و گفت: من بیش از این افسون ظاهر‌فریبی تو نخواهم شد. این قدر قیافهْ حق به جانب نگیر و این همه از خودبینی و نخوت دم مزن. چقدر با آب و تاب راجع به کار و بار و یا راجع به خدا ترسی و توکل به خدا و مانند آن سخن می‏گویی. برو حال خودت را نگاه کن و شرم کن. تکبر و خود بزرگ‌بینی همواره و از همه کس زشت و ناپسند است، اما از گدایی مثل تو زشت‌تر است. درست مانند آن است که در سرما و روز برفی لباس خیس به تن کنی. ای کسی که خانه‌ات همانند خانهْ عنکبوت سست و بی‌بنیان است، یاوه‌گویی‏های تو نیز چنین است، چرا دم از قناعت می‏زنی، تو کی از قناعت روح خود را آراسته‏ای؟ پیامبر فرمود: قناعت، گنج بی‏پایان است ولی تو رنج را به ارمغان آوردی. هنوز گنج را از رنج تشخیص نمی‏‏دهی، چرا لاف بیهوده می‏زنی.



[1]   - العنکبوت آیه‏ى 41.

[2]   - احادیث مثنوی،ص 12


نوشته شده توسط محمدرضا افضلی | نظرات دیگران [ نظر] 
درباره وبلاگ

عرشیات

محمدرضا افضلی
تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد ....
اوقات شرعی
فهرست اصلی
بازدید امروز: 394 بازدید
بازدید دیروز: 514 بازدید
بازدید کل: 1402020 بازدید

شناسنامه
صفحه نخست
پست الکترونیک
پارسی بلاگ
فهرست موضوعی یادداشت ها
دین . عرفان . مثنوی .
نوشته های پیشین

اردیبهشت 92
خرداد 92
تیر 92
مرداد 92
شهریور 92
مهر 92
آبان 92
آذر 92
دی 92
بهمن 92
اسفند 92
فروردین 93
اردیبهشت 93
خرداد 93
تیر 93
مرداد 93
شهریور 93
مهر 93
آبان 93
آذر 93
دی 93
بهمن 93
اسفند 93
فروردین 94
اردیبهشت 94
خرداد 94
تیر 94
مرداد 94
شهریور 94
مهر 94
آبان 94
آذر 94
دی 94
بهمن 94
اسفند 94
فروردین 95
اردیبهشت 95
خرداد 95
تیر 95
مرداد 95
شهریور 95
لوگوی وبلاگ من

عرشیات
لینک دوستان من

معماری نوین
اشتراک در خبرنامه

 
لیست کل یادداشت های این وبلاگ

شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(222)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(221)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(220)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(219)
شرح وتفسیر مثنوی دفتر سوم درس(218)
[عناوین آرشیوشده]