درد فراق

وفق: مصدر است بمعنى موافقت و سازش. یعنی دل من از آنچه بروفق تو باشد شادمان است.

هر چه گویى پخت گوید سوخته است: مثل گونه‏اى است که مفادش، مبالغه و دست بالا گرفتن در تصدیق است یعنى هر چه را تو پخته گویى من از راه موافقت، دست بالا را مى‏گیرم و مى‏گویم که سوخته است.

 سپاناخ، اسفاناخ، اسپانخ: سبزى خوردنى معروفى است که اکنون، اسفناج مى‏گوییم، اصل این کلمه یونانى است.[1] مقصود آنست که من در تصرف و اختیار توام تا مرا چگونه دارى و بر چه کار گمارى مانند آن که اسفناج در تصرف آشپز است تا او را چگونه و با چه پزد.

ترش با: نوع آش ترش خواه با سرکه یا سماق یا آب لیمو و نارنج و یا آلو پزند.

از سرِجان: یعنی صمیمانه، از صمیم قلب.

خر تاختم: یعنی از حد خود تجاوز کردم، بی ادبی کردم.

شمشیر و کفن پیش کسى نهادن: به کنایه، مبالغه در عذر خواستن. بلحاظ آن که تقصیر کاران و تهمت زدگان، کفن مى‏پوشیدند و شمشیر بگردن مى‏افکندند و یا شمشیر و کفن با خود براى بخشایش نزد حکام مى‏بردند یعنى که اگر نمى‏بخشایى بدین شمشیر بکش و بدین کفن در پیچ که من خود آماده‏ى کیفر هستم.نظیر: تیغ و کفن در بغل کردن، با تیغ و کفن پیش کسى رفتن: «جملگى کارد و کفن عجز بر گیرند و بدر تسلیم و بندگى در آیند و گویند ربنا ظلمنا انفسنا اگر قصابى بکش و گر سلطانى ببخش.

            باز آمده‏ام چو خونیان بر در تو             اینک سر و تیغ هر چه خواهى مى‏کن»[2]

            سجده کرد و بر زمین مى‏زد ذقن             در بغل کرده پسر تیغ و کفن‏

مثنوى، د 4، ب 3175

            عذر آن گرمى و لاف و ما و من             پیش شه رفتند با تیغ و کفن‏

همان مأخذ، د 5، ب 2087

            گفت آنک ترک گویى کبر و فن             پیش او آیى بشمشیر و کفن‏

همان مأخذ، د 6، ب 3033

سرّ تو: یعنی باطن تو

ای کسی که دل از عشق تو شعله‌ور شده است، هر چه بگویی من بالاترش را می‏گویم، اگر بگویی پخته است من می‏گویم سوخته است. به‌هر‌حال در برابر تو تسلیم محضم. من همانند سبزی اسفناجم، هر نوع پختنی که دوست داری می‏توانی با من بپزی. هنگام گله و شِکوِه، دچار کفرگویی شدم، لذا توبه می‏کنم و از نو مسلمان می‏شوم و از دل و جان مطیع فرمان تو می‌گردم. عذر مرا بپذیر، من خُلق و خوی شاهانهْ تو را نشناختم، از این‌رو در محضرت گستاخی نمودم. پذیرش عذر برای من چراغی خواهد شد که فراسوی زندگی آینده‌ام را روشن می‏سازد. اینک برای صدق گفتارم، این شمشیر و این هم کفنم، می‏توانی حیات مادی را از من بگیری و گردنم را بزنی. از تو خواهش می‏کنم هر چه می‏خواهی بکن، ولی از طلاق و جداییِ تلخ، سخن مگوی. در وجود تو حس نهانی هست که همیشه پیش تو از من شفاعت می‏کند.