(2641) شاهدت گه راست باشد گه دروغ |
|
مست گاهى از مى و گاهى ز دوغ |
(2642) دوغ خورده مستیى پیدا کند |
|
هاى و هوى و سر گرانیها کند |
(2643) آن مُرایى در صیام و در صلاست |
|
تا گمان آید که او مست وَلاست |
(2644) حاصل افعال برونى دیگر است |
|
تا نشان باشد بر آن چه مضمر است |
(2645)یا رب آن تمییز ده ما را به خواست |
|
تا شناسیم آن نشان کژ ز راست |
مُرایی: یعنی ریا کار
صلا: مخفف صلاة بمعنى نماز است.
ولا: دوستى حق.
به خواست: یعنی به مشیت الهی.
یا رب آن تمییز ده ما را: اشاره دارد به حدیث نبوی: اللَّهم ارنا الاشیاء کما هى. (خدایا اشیا را چنان که هست بما بنماى.)[1] نظیر آن از قول عیسى (ع)« ارنى الاشیاء کما خلقتها.»[2]
( 2641) همان طور که یکى از شراب واقعاً مست شده و دیگرى دوغ خورده و خود را مست نشان مىدهد شاهد هم گاهى راستگو و گاهى دروغگو است.( 2642) همان طور که کسى دوغ خورده بدروغ مستى آغاز کرده هاى هو و بد مستى مىکند.( 2643) شخص ریاکار هم در نماز و روزه مىکوشد که چیزى از ظاهر آن فوت نشود تا گمان کنند که او مست محبت خدایى است در صورتى که مستغرق دریاى ریا است.( 2644) بالجمله افعال ظاهرى شاهد و دلیل اسرار باطنى است دلیل گاهى درست و گاهى نادرست است.( 2645) بار الها بما تمیزى عطا فرما تا نشان و دلیل کج را از دلیل راست تمیز دهیم.
در این ابیات مولانا به این نکته اشاره می کند که اعمال انسان گاهى از اخلاص و صدق نهان سر مىزند و گاهى منشا آن ریا و نفاق است، انسان بواسطهى هوش و زیرکى فطرى میان این دو به خوبی فرق می گذارد و در کارهاى خویش نیز این تفاوت را از نظر دور نمىدارد بدین گونه که هر چه را بسود خود مىبیند اظهار و آن را که بزیان خویش مىانگارد کتمان مىکند ، بىایمان است ولى در روزه و نماز و سائر طاعات با مومنان هم داستان مىگردد، از این روی است که غالب مردم به ظاهر کار فریب مىخورند، و دچار سر گردانى می شوند، برای رهایی از چنین سرگردانی است که مولانا ازپروردگار درخواست قدرت تمییزصادقان از ریاکاران را دارد.
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |