تفاوت صفات کمال در خلق و حق،

شست: یعنی قلاب ماهیگیری

تجرى تحتها الانهار: برگرفته است از آیه‏ى کریمه: أَ یَوَدُّ أَحَدُکُمْ أَنْ تَکُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا اَلْأَنْهارُ (آیا کسى از شما دوست دارد که او را باغى از خرماها و انگورها باشد که از زیر آنها جوهاى آب روان است.)[1] نظیر این تعبیر در قرآن کریم بسیار آمده است.

رحیق: بادهْ ناب،شراب گوارا

مایهْ اذواق: آنچه به ذوق ها خوش آید، هرخوردنی یا نوشیدنی خوشمزه.

ایشان: اشاره به خلیفه ویاران او است.

مرغ کاب شور: برگرفته است از مثل:

            مرغى که خبر ندارد از آب زلال             منقار در آب شور دارد همه سال‏[2]

منظور سخن این است که ادراکات ما در برابر علم و حقایق و اسرار الهی قطره‏ای بیش نیست و تا ما سر در آبشخور آب شور و لذت‌های مادی و این جهانی داریم، نمی‏توانیم لذت « یُسْقَوْنَ مِن رَّحِیقٍ مَّخْتُومٍ» را بچشیم.

زن نمی‏‏دانست که آن‌جا رود عظیمی جاری است که مزهْ شیرین مانند شکر دارد‌. رود دجله همانند دریا در میان شهر روان است و کشتی‌ها و قلاب‌های ماهی‌گیری پر است. برو به محضر شاه و در آن‌جا ببین که چگونه نهرها جاری است، به مثابه بهشت. مرد گفت سر سبو را ببند و در نمد به پیچ که این ارمغان سودمندی است تا شاه، روزهْ خود را به این آب گوارا بگشاید، زیرا چنین آب زلال و صافی در هیچ‌جای دنیا یافت نمی‏‏شود و این آب بسان بادهْ ناب و نوشیدنی خوش‌گوار است، چون آنان از طریق آب‌های تلخ و شور دچار بیماری‌های گوناگون‏اند و چشمانشان بی‏فروغ گشته است؛ همانند مرغی که دائماً منقار در آب شور دارد. آن مرغ چه می‏داند که جای آب صاف کجاست؟!.

مولانا براین عقیده است که:صفات کمال در خلق بنحو تقید و محدودیت وجود دارد و در حق بنحو اطلاق، موجود است از آن جهت که صفت تابع موصوف خویش است بنا بر این، سمع خلقى قطره‏اى است از دریاى سمع حق و بصر چکره‏اى است از دریاى بصر او چنان که بدن ذره‏اى است از جسم کل و نفس رشحه‏اى است از نفس کلى و خیال مقید قطره‏اى است از بحر خیال مطلق و عقل جزوى و وجود جزئى هر یک حصه‏اى است از عقل و وجود کلى.

مولانا می‏گوید: تا هنگامی ‏که ما نهر صفای حقیقت را ندیده‌ایم، ادراک ما از آن ناقص یا نادر است؛ مثل آگاهی زن عرب از بغداد و بارگاه خلیفه.