کوثر: جوى آبى در بهشت که کناره‏هاى آن از زر و یا مروارید است، داراى آبى سپید تر از شیر و شیرین تر از انگبین و خوشبوى تر از مشک که بجاى سنگ ریزه بر مروارید درشت و خرد مى‏غلطد و یا حوضى بفراخى مسافت میان مدینه و عمان که آب آن از شیر سپیدتر و از عسل شیرین تر و تنگهاى اطراف آن که براى آب خوردن است بشماره‏ى ستاره‏هاى آسمان است.[1]

دام : دراین جا کنایه از امید وانتظار است.

خِلعت: لباس یا قوارهْ لباسی است که شاهان وامیران به کسی می دادند وغالباً به معنی اعطای مقام ومنصب بود.

گبر: یعنی کافر، وغالباً به رزدشتیان اطلاق شده است .

ازسلیمان تا به مور: یعنی ازطبقات مختلف مردم، عالی مقام ودون پایه.

اهل صورت: آنها که دل به دنیا بسته اند.

اهل معنی: یعنی آگاهان به حقیقت عالم ومعرفت الهی.

( 2746) گوهر چیست بلکه او آب کوثر است قطره‏اى از آن ریشه و اصل و مبدأ گوهر است.( 2747) از اثر دعا و زارى زن و بر اثر گرانبارى و غم و اهتمام مرد.( 2748) سبو از سنگ و دزد محافظت شده و آن را بدار الخلافة رسانید.( 2749) همین که ببغداد رسید درگاهى دید که اهل حاجت بر در آن ایستاده و هر یک براى گرفتن انعام و مال دامى گسترده و انعام است که بهر کس مى‏رسد.( 2750) هر لحظه در هر طرف بصاحب حاجتى انعام و خلعتى مى‏رسد.( 2751) براى هر گبر و ترسا و مؤمن و کافر و زشت و زیبا چون خورشید و باران فیض مى‏دهند. ( 2752) جمعیتى را دید که ظاهرشان آراسته و قوم دیگرى منتظر ایستاده‏اند که از آنها انعامى بگیرند. ( 2753) خواص و عوام از سلیمان تا مور مثل اینکه نفخ صور دمیده شده باشد همگى زنده و در جوش و خروشند.( 2754) اهل صورت چون گوهرى مزین شده و اهل معنى بدریاى کمیاب دست یافته.( 2755) آن که بى‏همت است و ترک همت و کوشش نموده است همت بزرگترى را که ترک همت است دارا شده و آن که با همت است با کوشش خود داراى نعمت فراوان گردیده‏.

سرانجام، آبی که همانند آب کوثر و از هر گوهری گران‌بهاتر است سالم از دست دزدان به دارالخلافه برده شود. مرد مشاهدات اولیهْ خود را پس از رسیدن به مقر حکومتی شاه چنین توصیف می‏کند: درگاهی سر‌شار از نعمت‏ها و دهش‌ها بی‌شمار و نیازمندان و فقیران در صف استعانت و کمک ایستاده؛ درگاهی که دهش و الطافش همانند خورشید و باران الهی، همگانی و فراگیر برای همه، نه همانند بهشت که نعمت‌هایش مخصوص مؤمنین است و بس.

از ابیات بالا چنین استفاده می‏شود که انسانِ سالک با ریاضت و قطع وابستگی‌های مادی و این جهانی و با مراقبت از نفس، سرانجام می‏تواند سبوی خود را به دور از آفات علایق مادی و دزدان راه سلوک به سرمنزل معرفت و حقیقت برساند.