قلاووز: یعنی راهنما ونگهبان وپیشتاز قافله.

گول: یعنی مودن واحمق

بانگ غول: یعنی هرعاملی که سالک را به بیراهه بکشاند.

داهی : یعنی زیرک وهشیار

نُبی: نوی یعنی نو، سخن تازه.

از نُبی بشنو ضلال رهروان:پس تو گمراهى رهروان را از زبان قرآن بشنو که ابلیس بد نفس به آنها چه کرد:« أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِمْ وَهُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقَالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحْیَاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَشْکُرُونَ»:آیا ندیدى جمعیتى را که از ترس مرگ، از خانه‏هاى خود فرار کردند؟ و آنان، هزارها نفر بودند (که به بهانه بیمارى طاعون، از شرکت در میدان جهاد خوددارى نمودند). خداوند به آنها گفت: بمیرید! (و به همان بیمارى، که آن را بهانه قرار داده بودند، مردند.) سپس خدا آنها را زنده کرد؛ (و ماجراى زندگى آنها را درس عبرتى براى آیندگان قرار داد.) خداوند نسبت به بندگان خود احسان مى‏کند؛ ولى بیشتر مردم، شکر (او را) بجا نمى‏آورند.[1] و:«وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللّهِ کَذِبًا أَوْ قَالَ أُوْحِیَ إِلَیَّ وَلَمْ یُوحَ إِلَیْهِ شَیْءٌ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنَزلَ اللّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلآئِکَةُ بَاسِطُواْ أَیْدِیهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَکُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا کُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ غَیْرَ الْحَقِّ وَکُنتُمْ عَنْ آیَاتِهِ تَسْتَکْبِرُونَ»:چه کسى ستمکارتر است از کسى که دروغى به خدا ببندد، یا بگوید: «بر من، وحى فرستاده شده»، در حالى که به او وحى نشده است، و کسى که بگوید: «من نیز همانند آنچه خدا نازل کرده است، نازل مى‏کنم»؟! و اگر ببینى هنگامى که (این) ظالمان در شداید مرگ فرو رفته‏اند، و فرشتگان دستها را گشوده، به آنان مى‏گویند: «جان خود را خارج سازید! امروز در برابر دروغهایى که به خدا بستید و نسبت به آیات او تکبّر ورزیدید، مجازات خوارکننده‏اى خواهید دید»! (به حال آنها تأسف خواهى خورد)[2]

بلیس بدروان: یعنی شیطان بد اندیش وبد باطن.

ادبیر: به معنی بدبختی، بدبخت

عور: یعنی عریان وبه کنایه فقیر وبی چیز

استخوان وموی: قسمتهایی از بدن مردگان است که مدتها باقی می ماند ودر اینجا یعنی آثار واخبار این اقوام گمراه ونابود شده. کلام مولانا اشاره دارد به آیاتی نظیر آیه:«وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ فَمِنْهُم مَّنْ هَدَى اللّهُ وَمِنْهُم مَّنْ حَقَّتْ عَلَیْهِ الضَّلالَةُ فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ »:ما در هر امتى رسولى برانگیختیم که: «خداى یکتا را بپرستید؛ و از طاغوت اجتناب کنید!» خداوند گروهى را هدایت کرد؛ و گروهى ضلالت و گمراهى دامانشان را گرفت؛ پس در روى زمین بگردید و ببینید عاقبت تکذیب‏کنندگان چگونه بود!.[3] و:«قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِکُمْ سُنَنٌ فَسِیرُواْ فِی الأَرْضِ فَانْظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذَّبِینَ»:پیش از شما، سنّت‏هایى وجود داشت؛ (و هر قوم، طبق اعمال و صفات خود، سرنوشتهایى داشتند؛ که شما نیز، همانند آن را دارید.) پس در روى زمین، گردش کنید و ببینید سرانجام تکذیب‏کنندگان (آیات خدا) چگونه بود؟![4] و:«قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ»:بگو: «روى زمین گردش کنید! سپس بنگرید سرانجام تکذیب‏کنندگان آیات الهى چه شد؟!» [5]و:«قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِینَ»:بگو: «در روى زمین سیر کنید و ببینید عاقبت کار مجرمان به کجا رسید!»[6] و:«قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ یُنشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ»:بگو: «در زمین بگردید و بنگرید خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرده است؟ سپس خداوند (به همین‏گونه) جهان آخرت را ایجاد مى‏کند؛ یقیناً خدا بر هر چیز توانا است![7]

خرسوی چیزی راندن: یعنی به آن علاقه نشان دادن.

( 2957) راهى را که تو بارها رفته‏اى بدون راهنما در آن راه آشفته و متزلزلى.(2958) پس راهى را که هیچ در آن قدم نگذاشته‏اى تنها نرو و از راهنما سر مپیچ.( 2959) اگر سایه پیر بر سر تو نباشد در راه بانگ غولان تو را سر گشته خواهد کرد.( 2960) در این راه غول بتو صدمه خواهد زد و بخطر خواهد انداخت از تو زیرکتر در این راه بسى بودند که تنها رفتن نتوانستند.( 2961) در قرآن مجید سوره بقره مى‏فرماید أَ لَمْ تَرَ إِلَى اَلَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ ...الى آخر آیه مولوى‏ به آیه مزبور اشاره کرده مى‏فرماید: پس تو گمراهى رهروان را از زبان قرآن بشنو که ابلیس بد نفس به آنها چه کرد. ( 2962) صد هزار سال راه از جاده هدایت دورشان کرد و در آن جا آنها را برهنه نمود.( 2963) موى و استخوان آنها را که هلاک شده‏اند تماشا کن و عبرت گرفته خر خود را بطرف آنها مران.

در راهی که بارها بدون مرشد و راهبر رفته‌ای، باز هم به حیرت و سرگشتگی دچار شده‌ای؛ پس مبادا در راهی که هرگز تاکنون نرفته‌‌ای، تنها گام برداری و به‌هوش باش که از راهبر سرپیچی نکنی. اگر سایه راهبر و پیر بر سر کودنی چون تو نباشد، بدون تردید، شیطان صفتان راهزن، تو را حیران و سرگشته خواهند کرد و تو را به بیراهه می‌برند و به آسیب و گزند دچار می‌سازند. تو‌که هیچ، زیرک‌تر و باهوش‌تر از تو نیز به دست آنها گمراه و سرگشته شده‌اند. از قرآن بشنو که چگونه شیطان صفتان بد سیرت، انسان‌های زیادی را به گمراهی کشاندند و صدها هزار سال آنان را از رسیدن به راه حق دور کردند و به شقاوت دچارشان نمودند و از معنویت عاری‌شان ساختند.

به آثار و نشانه‌های گمراهان و حق ستیزان پیشین نظر بیفکن، به استخوان‌های پوسیده و موهایشان (یعنی به اخبار و سرگذشت این اقوام نابود شده بیندیش)، عبرت‌گیر تا تو نیز سوار بر مرکب نفس نشوی و به سوی آنان نشتابی.