نجات سالک در مخالفت نفس است،

ره بانان و ره دانان خوش: یعنی پیران طریقت یامردان اهل معرفت.

سبزه زار: کنایه از دلخوشی های دنیا ولذات مادی آن است.

واهلیدن: یعنی واگذاشتن.

حشیش: علف، لذات دنیا.

ره: یعنی راه خدا، راه معرفت.

خربنده: به معنی ستوربان یاخرکچی،کسی است که بندهْ نفس وپیرو هوای نفس باشد.

شاوِروهُنَّ: برگرفته است از حدیث: شاوِروهُنَّ و خالفوهن. (با زنان مشورت کنید و خلاف آن چه گویند بکنید.) که منسوبست بحضرت امیر مومنان على (ع) و اسناد آن به پیمبر (ص) درست نیست.[1]

یضلک عن سبیل اللَّه: برگرفته است از آیه‏ى شریفه:. لا تَتَّبِعِ اَلْهَوى‏ فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اَللَّهِ (و بر پیروی هوى و آرزو مرو که ترا از راه خدا بدور افکند.)[2]

سایهْ همراهان:یعنی تأثیر همراهانی که در راه حق اند.

 ( 2964) افسار خر را گرفته بطرف راه بکش و بطرف کسانى که راه دان و بلد راه هستند ببر.( 2965) خر را بمیل خودش رها نکن و دست از او بر ندار زیرا که میل او همواره بسوى سبزه و علف است.( 2966) اگر یک آن غفلت کرده او را بحال خود گذارى او فرسنگ‏ها از راه دور افتاده بطرف علف رفته است.( 2967) خر مست علف بوده و دشمن راه است و چه بسا کسانى که بر اثر تبعیت او تلف شده‏اند. ( 2968) اگر راه را بلد نیستى هر طرف که خر مى‏خواهد برود تو بعکس او رفتار کن که همان راه راست است.( 2969) (در حدیث منسوب بحضرت رسالت مى‏فرماید «شاوِروهُنَّ و خالفوهن» یعنى با زنان مشورت کنید و بعد مخالف عقیده آنها رفتار کنید) حضرت مولوى اشاره باین حدیث مى‏فرماید: ( با آنها شور کنید پس از آن با آنها مخالفت کنید کسى که با آنها مخالفت نکند تلف خواهد شد.( 2970) با هوا و آرزو کمتر تماس پیدا کن چون فَیُضِلَّکَ عَنْ سَبِیلِ اَللَّهِ که در آیه قرآن ذکر شده همان هوا و آرزو است.( 2971) هواى نفس را هیچ چیز مثل سایه رفیق مغلوب نمى‏کند.

مولانا در این کلام، نفس و جنبه‌های نفسانی را به خر تشبیه می‌کند و می‌گوید: نباید نفس را به حال خود گذاشت و از چگونگی احوالش بی‌خبر بود یا غفلت ورزید. چرا که به پرتگاه سقوط و هلاکت می‌رود. بلکه همواره باید افسار این حیوان چموش را به دست خبرگان راه‌بلد و مردان اندیشمند، سپرد. افسار نفس را رها مکن و از آن هرگز دست مکش، زیرا نفس همواره براساس طبعش به دل‌خوشی‌های دنیا و لذات مادی آن میل دارد. اگر تو لحظه‌ای از نفس غافل شوی و او را به‌خود وانهی، فرسنگ‌ها به جانب علف‌زار و لذت‌های دنیوی و این جهانی می‌رود. نفس، دشمن راه حق و راه معرفت است و سرمست خوشی‌هاست و چه بسیار خربنده‌هایی را و کسانی که بندهْ نفس و پیرو هوای نفسانی بوده‌اند را نابود کرده است. اگر راه رهایی از دست این شیطان درون را نمی‌دانی، مطئمن‌ترین راه این است که هرچه او گفته است و یا خواسته است، مخالفت کنی و عکسش را به‌جا بیاوری. سپس مولانا در این زمینه به حدیث نبوی اشاره می‌کند که با زنان مشورت کنید و خلاف نظر آنها عمل کنید؛ مولانا دربارهْ نفس همان حکم را می‌آورد و در مثنوی مواردی هست که زن را کنایه از نفس و جنبهْ نفسانی می‌شمارد. بنابراین، معنای بیت این می‌شود که با نفس خود مشورت کنید و خلاف آن عمل کنید، راستی کسی که از فرمان نفس سرنپیچد، زندگی او تلف و بی‌حاصل است. با هوای نفس کمتر دوستی کن که تو را از راه خدا گمراه می‌کند؛ توصیه دیگر مولانا این است که هیچ عاملی نمی‌تواند همانند تأثیر همراهی و پیروی از اولیای حق، استواری هوای نفس را درهم بشکند  .