امتحان کردن شیر گرگ را، وگفتن که: پیش
آی ای گرگ، یخش کن صیدها را میان ما
از فریفتگان دنیا هیچ گاه عدالت انتظار نباید داشت.
( 3055) گفت شیر: اى گرگ این را بخش کن             

 
معدلت را نو کن اى گرگ کُهُن‏

( 3056) نایب من باش در قسمت‏گرى                      

 
تا پدید آید که تو چه گوهرى‏

( 3057) گفت اى شه گاو وحشى بخش توست             

 
آن بزرگ و تو بزرگ و زَفت و چُست‏

( 3058) بُز مرا، که بز میانه است و وسط                   




 


روبها خرگوش بستان بى‏غلط







معدلت: دادگرى، و مقصود قسمت عادلانه است. 
معدلت را نوکن: یعنی به عدل وداد جلوهْ تازه یی بده، عدالت خود را آشکار کن
کهن: سالخورده، کار آزموده، و در این تعبیر طنزى است گرگ را 
قسمت‏گرى: قسمت کردن، بخش کردن. 
زَفت: درشت اندام. 
چُست: چابک. 
بى‏غلط: بدون خطا. نیکلسون آن را قید تقسیم گرفته است «در این تقسیم خطایى نرفته». لیکن مى‏توان آن را قید فعل «بستان» گرفت: «روباه آن چه بهره توست بگیر مبادا غلط کنى و به حصّه دیگران دست اندازى». 
   ( 3055) شیر رو بگرگ نموده گفت اینها را بعدالت تقسیم کن.( 3056) در تقسیم کردن از طرف من نماینده باش تا ببینم چگونه تقسیم مى‏کنى‏. ( 3057) گرگ گفت اى پادشاه وحوش این گاو کوهى قسمت تو که آن بزرگ و تو نیز از ما بزرگترى.( 3058) بز هم مال من که متوسط است و خرگوش هم که کوچک است قسمت روباه که کوچکتر از ما است.
گرگ مظهر طمع کارى است و در حکومت دادن شیر به گرگ و خواست اجراى عدالت، تنبیهى است که از فریفتگان دنیا هیچ گاه عدالت انتظار نباید داشت. 
شرط ادب اقتضا می کرد که گرگ گوید: مرا جرأت چنین گستاخى نیست، چنان که بنده در هر حال بایستى خویش را در برابر پروردگار خوار و بى‏مقدار بداند و از خود هر اراده و استقلال را سلب کند، لیکن طمع از یک سو و روى آوردن نعمت دنیا از سوى دیگر او را مى‏فریبد تا در هلاک خود بکوشد. 
نکوهش انانّیت وخود بینی، فنا فی الله نهایت سیر الى اللَّه است،





( 3059) شیر گفت اى گرگ چون گفتى؟ بگو             




 


چون که من باشم تو گویى ما و تو






( 3060) گرگ خود چه سگ بود کو خویش دید             




 


پیش چون من شیرِ بى‏مثل و نَدید






( 3061) گفت پیش آ اى خرى کو خود بدید             




 


پیشش آمد پنجه زد او را درید






( 3062) چون ندیدش مغزِ تدبیر رشید             




 


در سیاست پوستش از سر کشید







د/1
ما و تو: خود را همتا دانستن، یکى تو و یکى من گفتن «خود را در پایه من مى‏نهى؟». مرید در راه حق ودر برابر پیرنباید به خود بیندیشد وما و تو بگوید.چراکه در راه حق دیدن خود شرک است.
خود دیدن: خود را به حساب آوردن، خود را به چیزى شمردن. 
نَدید: مانند. 
مغز: فکر، اندیشه، قوه ادراک. 
تدبیر رشید: یعنی تدبیر کامل ورشد یافته، اندیشه راست و درست و در اینجا مقصود لازم آن است: خویشتن- شناسى و حد خود دانستن. 
سیاست: کیفر ومجازات. 
پوست از سر کشیدن: یعنی کشتن، پوست از سر کندن: 
            به یک ساغرم گر کنى شیر گیر             کشم پوست از فرق این گرگ پیر[1]
 
( 3059) شیر گفت چه گفتى؟ در جایى که من هستم تو از ما و تو سخن مى‏گویى و نام از خود مى‏برى؟.( 3060) گرگ چه سگى است که در بودن چون من شیر بى‏مثل و مانندى خود را ببیند.( 3061) گفت اى گرگ پیش بیا که خرى مثل تو کس ندیده چون پیش آمد پنجه زده او را هلاک کرد.( 3062) و چون دید که او در سیاست کله پخته‏اى ندارد پوست از سرش بر کند.
این ابیات وپس از آن پیرامون نکوهش انانّیت و خود دیدن و پایان بد آن و ارشاد به فانى دانستن خویش سخن می گوید:،. و گفته‏اند فنا نهایت سیر الى اللَّه است، و آن رها کردن شخصیت و تعیّنات خویش است برابر پروردگار. چنان که خود را در وجه اللَّه محو نماید تا به بقاى حق باقى بماند. چه هر چیز جز وجه اللَّه، نیست است و آن که خود را در حق فنا کرد به بقاى حق زنده است و هالک نیست و مستثنى است: 
            بلندى از آن یافت کو پست شد             در نیستى کوفت تا هست شد
  (سعدى، بوستان، ب 1988) اما آن که دعوت انانیّت و من و ما دارد در حکم لا است و هالک است. پسر 
نوح فرمان پدر را نشنید و در کشتى امان او نرفت، و گفت به کوهى پناه مى‏برم تا از غرقه شدن نگاهم دارد. پدر گفت: «... لا عاصِمَ اَلْیَوْمَ مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ..- امروز هیچ چیز برابر فرمان خدا نگاه دار نیست...» [2]، نشنید و غرقه شد. 




[1]   - (ظهورى، به نقل از آنندراج) 
 


[2]   - سوره هود،آیه 43