اراده وقدرت حق

کو: مخفّف که او، و مرجع ضمیر دست حق است.

کن فکان: باش پس شد. که در اینجا به معنى قادر تواناست و برگرفته است از قرآن کریم: «... إِذا أَرادَ شَیْئاً أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ... « چون چیزى را اراده کند که بگوید: باش پس مى‏باشد»[1]. بنده را آن توانایى نیست که با ریاضت خود را تهذیب کند و صفتهاى مذموم را از خویش محو نماید مگر به امر خدا که او بر هر چیز تواناست.

مُحال: ناممکن.

حَرون: سرکش.

اکمه: کور مادرزاد.

ابْرَصْ: کسی که بیمارى پیسى دارد.

فسون: کنایت از قدرت شگرف است.

   ( 3080) دست حق در این مورد باید بکار افتد. که هر محالى با او ممکن شده وقتى بگوید باش شده است.

 ( 3081) هر محالى از دست او ممکن شده و هر اسب سرکش از بیم او رام خواهد شد.( 3082) شفاى کور مادرزاد و پیش گرفته چیست؟ افسون او مرده زنده مى‏کند.( 3083) عدم و نیستى که از مرده مرده‏تر است در دست ایجادش ناچار است که بوجود آمده و زنده شود.

دراین ابیات مولانا می گوید: برای آن که «ریاضت وعمل» اشتر وجودِ مادی را باریک کند وازسوراخ سوزن بگذراند، دست حق ومشیّت پروردگار باید آن را ممکن ومقدور سازد.همچنین این ابیات می تواند پاسخى به گفته متکلّمان باشد که گویند مشیّت الهى بر محال تعلّق نمى‏گیرد. مولانا اصل حکم را مى‏پذیرد، لیکن در باره تعلّق اراده، قائل به تبدّل موضوع است. مى‏گوید: درست است که مشیّت الهى به محال تعلّق نمى‏گیرد، امّا چون اراده حق متوجّه محال شود همان محال به ممکن تبدیل مى‏گردد. کور را بینا، پیس را تندرست، و مرده را زنده مى‏کند و از آن شگفت‏تر این که عدم هم در مقابل اراده او بى‏چاره است و چون خواست مبدّل به وجود مى‏گردد.