عبرت آموزی

مُحْتَرَز: آن که بتوان از آن گریخت، بلاى اجتناب پذیر:

            پس به دندان بى‏گناهان را مگز             فکر کن از ضربت نامحترز

  2815/ د4

 و بیت ناظر است به مثل «العاقِلُ مَنِ اتَّعَظَ بِمَوتِ جِیرانِهِ خردمند کسى است که از مرگ همسایگان پند گیرد».

جان بردن: جان به در بردن، خلاص شدن، ایمن گردیدن.

پیشینیان: امّتهاى گذشته.

سیاستهاى حق: عذابها که بر امّتهاى پیشین فرود آمده و قرآن کریم جاى جاى، آن را بیان داشته.

قرون: جمع قرن. یک صد سال، و نیز هر امّتى که بمیرد و کسى از آن باقى نماند (اقرب الموارد).

قُرونِ ماضِیهَ: امّتان گذشته.

سَبَق: پیش، پیشین:

            فهم کردم کآن که دم زد از سبق             وز حدوث چرخ پیروز است و حق‏

  2868 /4

 امّت مرحومه: امّت پیغمبر آخر زمان، امّت اسلام. ناظر است به حدیث: « اِنَّ اُمَّتى اُمَّةٌ مَرْحُومَةٌ لَیسَ عَلَیها فى الآخِرَةِ عَذابٌ، اِنَّما عَذابُها فِى الدُّنیا القَتْلُ وَ البَلابِلُ وَ الزَّلازِل»[1]

باد: نخوت، غرور، تکبّر.

استخوان و پشم: استعارت است از آن چه از امّتهاى پیشین مانده است، که به عذاب حق مبتلا شدند.

چون گرفتى عبرت: اشاره دارد به آیهْ « لَقَدْ کانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِی اَلْأَلْبابِ...- همانا در داستانهاى آنان پندى بود براى خردمندان...»[2] ونیز مانند سرگذشت فرعونیان و یا قوم عاد.

            استخوان و موى مقهوران نگر             تیغ قهر افکنده اندر بحر و بر

  1891/ 6