یَوْمَ تُبْلَ السَّرائر: روزى که آشکارا شود نهفته های همه آنها. برگرفته است از قرآن کریم[1].

بانَ مِنْکم...: آشکارا شود از شما پنهانیى که خوشایند نیست (زشتیهاى درون).

سُقوا ماءً حَمیماً...: نوشانیده شدند آبى گرم که پاره پاره شود همه پرده‏ها که به رسوایى انجامید. و جمله نخستین برگرفته است از قرآن کریم «... وَ سُقُوا ماءً حَمِیماً فَقَطَّعَ أَمْعاءَهُمْ...» و نوشانیده شدند آبى گرم پس پاره پاره شد روده‏هاى آنان»[2].

نار: آتش.

حجر: سنگ و استعارت از کافران است: «ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُمْ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ فَهِیَ کَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً:...» (بقره، 74).

حجر را نار باشد: ظاهراً از آن جهت که سنگ سخت در آتش تیز گداخته مى‏شود.

 نرم گفتن: با نرمى پند دادن، با سخنان نرم موعظت کردن.

ریش بد را...: ریش بد جز با داغ کردن بهبود نیابد. حق تعالى رحمت مطلق است، اما این رحمت با همه آفریدگان سازگار نیست. برخى را جز عذاب سود ندهد و این عذاب نوعى رحمت است.

رگ چیزى را یافتن: شناختن آن را، به حقیقت آن پى بردن.

سر خر را سزد...: چنان که در مثالهاى عامیانه است « زخم سر سگ را سگ درمان کند.[3]

بابت: در خور.

جفت: همراه. هم نشین. «خواهى جفت بد کاران باش و خواهى جفت پاکیزگان».

محو: نیست، نابود. خودى را از دست دادن.

مستعد: آماده، آماده پذیرفتن.

دور: جدا از حق.

خویش بینى: خود پسندى، به خدا توکل نکردن.

سجن: زندان. برگرفته است از حدیث «الدُّنیا سِجْنُ المُؤمِنِ وَ جَنَّةُ الکافِر- » دنیا دوزخ گرویدگان و بهشت کافران است»[4].

خَرِب: ویران. سجن خرب: مقصود دنیاست.

وَ اسْجُدْ وَ اقْتَرِبْ: و سجده کن و نزدیک شو[5]

 ( 3613) روز قیامت که همه اسرار و کارهاى نهانى آشکار و هویدا مى‏گردد اسرارى از شما فاش مى‏شود که انتظار بى‏پرده شدن آن را نداشتید.( 3614) وقتى آب داغ (حمیم دوزخى) را آشامیدید تمام پرده‏ها پاره شده تمام فضاحت‏ها بى‏پرده آشکار مى‏شود.( 3615) آتش از آن رو عذاب کافران شده که امتحان سنگ بوسیله آتش است. ( 3616) این دل چون سنگ را چقدر نصیحت کردیم و نپذیرفت.( 3617) زخم بد دواى بد لازم دارد سر خر را به دندان سگ حواله مى‏دهند.( 3618) اَلْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ[6] [اشاره به آیه سوره نور که مى‏فرماید زنهاى پست مخصوص مردان پست و زنان پاک مخصوص مردان پاک است.] از روى حکمت است و براى مرد زشت همسر زشت سزاوار است. ( 3619) پس تو هر جفتى که مى‏خواهى برو صفات و ملکات او را تحصیل کرده محو او گردیده هم رنگ او باش تا بتوانى جفت او باشى. ( 3620) اگر نور مى‏خواهى آماده شو و نور پذیرفته محو او باش و صفاتش را بپذیر.( 3621) اگر میل دارى که از این زندان خراب راه نجات پیدا کنى از دوست سر مکش و نسبت باو خاضع بوده سجده کن و بخداى خود نزدیک شو.

در ابیات پیشین با آوردن داستان لقمان و متهم شدن او و آشکار شدن حقیقت چنین نتیجه گرفت که نتیجه تلبیسها و دروغ‏ها و تهمت زدنهاى ناروا در روز رستاخیز آشکار خواهد شد. و آن روز کافران را آب گرم بنوشانند تا روده‏هاى آنان پاره پاره گردد و گفت که کافران سنگ دل را جز آتش در خور نیست. چرا که نهاد بد و دل سخت آنان را جز آتش نمى‏گدازد.به طورکلی سخن مولانا این است که: هر رابطه یی درکائنات نتیجهْ تناسب و مناسبتی است، دل کافران از سنگ است وسنگها را در آتش کوره ها می آزمایند وترکیب آنها را می شناسند، آتش دوزخ هم کورهْ کافران است. مولانا با آوردن قسمتى از آیه قرآن «الخبیثات...» گوید بَدان وزشت خویان را جز بدى در خور نیست. اکنون اختیار تو راست تا در هر گروه که خواهى در آیى و اگر خواهى از زندان تن و طاعت نفس برون آیى رو به خدا آر و به درگاه او سجده کن و نزدیکى او را جوى.