خداوند اصل هر چیز است و هستى همه چیزها از اوست

کنون: حالا، در این جهان.

محمود: پسندیده، نیکو.

عیان: آشکار شدن حقیقت، روز رستاخیز.

مردود: ناپذیرفته.

رو پوش: حجاب.

علم لدُن: لدن: نزد. و این ترکیب مخفف «... مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ» 11: 1 (هود، 1) و یا «مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ» 27: 6 (نمل، 6) است. و مقصود از علم لدُن علمى است که از سوى پروردگار به عالمانِ عامل بخشیده شود.

بس بود خورشید را رویش:

          آفتاب آمد دلیل آفتاب             گر دلیلت باید از وى رو متاب‏

          از وى ار سایه نشانى مى‏دهد             شمس هر دم نور جانى مى‏دهد

117- 116 /د1

اى شى‏ء اعظم...: چه چیز بزرگتر گواه است. برگرفته است از قرآن کریم «قُلْ أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَکْبَرُ شَهادَةً قُلِ اَللَّهُ...»[1]

بیان: مقصود بیان قرآن است.

یشهد اللَّه...: گواهى مى‏دهد خدا و فرشته و خداوندان دانش که پروردگارى نیست جز آن که پاینده است. برگرفته است از قرآن کریم «شَهِدَ اَللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ اَلْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا اَلْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ اَلْعَزِیزُ اَلْحَکِیمُ- » گواهى مى‏دهد خدا که نیست خدایى جز او و فرشتگان و خداوندان دانش که بر پایند به داد کردن نیست خدایى جز او که توانا و با حکمت است»[2].

که بوَد: که باشد، چه رتبتى دارد.

مشترک: شریک، انباز.

شعشاع: در بیت مورد نظر به معنى تابش و درخشندگى است. لیکن در عربى بدین معنى نیامده و نزدیکترین معنى شعشاع در استعمال با معنیى که مولانا از کلمه خواسته، «نیکو» است. اما مولانا کلمه را به معنى تابان و درخشان به کار برده است .

بسکلد: یعنی می گسلد، قطع می کند.

 ( 3655) بنا بر این چون غیب و غایب و رو پوش بهتر است خاموشى بهتر.( 3656) برادر عزیز از سخن گفتن دست بردار خداوند خودش دانش لدنى را آشکار خواهد کرد و زحمت تو بى‏هوده است. ( 3657) براى دلالت بخورشید وجود خود او کافى است گواهى و دلالت چیز دیگرى لازم نیست کدام شاهدى بزرگتر از خداوند ممکن است باشد.( 3658) چون سخن باین جا رسید مى‏گویم خدا و ملایکه و علما( 3659) بلى خدا و ملایکه و اهل دانش گواهى مى‏دهند که جز خداى باقى پروردگارى نیست.( 3660) وقتى خدا گواهى داد ملک کیست که در گواهى شریک باشد.( 3661) براى این است که چشم و دلهاى خراب طاقت تابش شعاع روشن آفتاب را ندارند. ( 3662) مثل خفاش که طاقت تحمل اشعه آفتاب را ندارد این اشخاص اگر از این اشعه محروم شوند ناامید مى‏گردند.

دوران بندگى کردن بنده در این جهان است که پایان کار پوشیده است و پس از مرگ بر آدمى تکلیفى نیست. بعض مفسران «یقین» را در آیه «وَ اُعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ اَلْیَقِینُ» [3] به معنى مرگ گرفته‏اند و از آن جمله‏اند: حسن بصرى، مجاهد، قتاده[4]

حضرت رسول(ص) به زید می‏‏گوید: چون‌که غیب و مستوربودن بهتر است، پس دهان را بر بند و ساکت باش. زبانت را از پرده‌برداری اسرار و حقایق نگه‌دار که مسلماً خداوند متعال که علم لدنّی و حقیقت‌بین به تو داده است، بر حسب مشیت و اقتضا، این علم تو را آشکارخواهد کرد. نیازی نیست که تو چیزی بگویی. روی خورشید گواه خورشید است. بزرگ‌ترین گواه چیست؟ خداست. خدا و فرشته و اهل علم گواهی می‏‏دهند: جز آن‌که جاودانه است پروردگاری نیست. این مضمون اقتباس از قرآن است: گواهی دهد خدا که نیست معبودی جز او و فرشتگان و دانشمندان نیز گواهی دهند که نیست معبودی جز او که عزیز و فرزانه است. مولانا می‏‏گوید: شهادت به وجود خدای یکتای جاودان، از جانب خود او کافی است و به فرشتگان و انسان‏ها نیازی نیست که در این شهادت شرکت کنند. در برابر نور خورشید حق، فرشته و آدمی باید چشم و دل را از ناتوانی و بیماری برهانند تا بتوانند نور خورشید را تحمل کنند، وگرنه مانند خُفّاش از دیدن خورشید ناامید می‏‏شوند.