راز دارى، بیان اسرار در قصّه دیگران،

مکشوف: بى‏پرده، آشکار. برهنه: عریان، مجازا، روشن و آشکار.

برهنه: یعنی روشن وبی پرده

پیراهن:کنایه از لوازم زندگی مادی وعلائق این جهانی است.دروصال حق سالک واصل همه چیز را کنار می گذارد .

 ( 135) گفتم اسرار یار باید پوشیده بماند ولى تو حکایت را گوش ده آن چه باید خواهى شنید.( 136) بهتر و خوشتر آنست که راز دل بر را در قصه دیگران شنید. ( 137) اسرار و رموز فرستادگان حق را آشکارا بگو سخن دین بهتر است که آشکار و بى‏پرده باشد.( 138) یک مرتبه پرده را بردار و سخن را برهنه بگو من دیگر با صمد صنم نمى‏پذیرم و نمى‏خواهم که قصه دیگران چون تنى حجاب یار گردد.

راز دارى یکى از اصول اولین طریقت است ،حقایق ومعانی بلندی راکه سالک الی الله درمی یابد به هرکس نمی توان گفت. بنابراین از شرایط اوّلیه ی سیر وسلوک راز داری است واگر رازی راباید گفت مستقیم وصریح نباید عنوان کرد ، بلکه به تعبیر مولانا ،درضمن حکایت باید بیان نمود.نظیر آن از دیوان کبیر:

            با تو برهنه خوشترم جامه‏ى تن برون کنم             تا که کنار لطف تو جان مرا قبا بود[1]

            بگشا نقاب از رخ که رخ توست فرخ            تو روا مبین که با تو ز پس نقاب گویم‏[2]

ظهور حقیقت و فناى طالب،

آفتابى کز وى:سخن مولانا ازتجلی آفتاب حقیقت است،اما همین آفتاب حقیقت اگر برکسی تجلی کند که اهل درد نباشد اورا می سوزاند.

فتنه و آشوب: اشاره به حوادثی است که با حضور شمس درقونیه اتفاق افتاد ومیان اهل ظاهر ومردان طریقت ماجراها به پا کرد.که افلاکی شرح وقایع را به تفصیل در کتاب مناقب العارفین آورده است.

 ( 139) گفتم او اگر بى‏پرده ظاهر شود نه تو مى‏مانى و نه تعینات تو.( 140) من نمى‏گویم نخواه و طلب نکن بخواه ولى باندازه بخواه برگ کاه طاقت تحمل کوه را ندارد.( 141) آفتابى که روشنى ده و زنده کننده جهان است اگر کمى بیشتر بتابد تمام جهان خواهد سوخت. ( 142) فتنه و آشوب و خونریزى راه مینداز و بیش از این از شمس تبریزى سخن مگو.

عرفا مى‏گویند ظهور حقیقت بنحو اطلاق یا به صفت جلال مستلزم فناى عبد و استهلاک اوست مانند نهرهاى کوچک در بیابان که از ناگاه سیلى قوى و پهناور بر آن بگذرد و آن همه را در وجود خویش مختفى کند و یا چون آفتاب که از مشرق بر آید و ستارگان در شعاع آن ناپدید شوند و یا مورى که پیلى را بلانه‏ى خود مهمان کند و چون پیل پاى بر روى لانه‏اش نهد یک سره ویران گردد همچنین تجلى معشوق بر عاشق مقتضى فنا و نفى وجود و سلب اوصاف و محو آثار اوست چنان که فرموده است:

            گفت عاشق دوست مى‏جوید بتفت             چونک معشوق آمد آن عاشق برفت‏

            عاشق حقى و حق آنست کو                   چون بیاید نبود از تو تار مو

            صد چو تو فانیست پیش آن نظر             عاشقى بر نفى خود خواجه مگر

            سایه‏ اى و عاشقى بر آفتاب                 شمس آید سایه لا گردد شتاب‏[3]

و در ضمن تمثیلى گوید.

            از بهر مرغ خانه چون خانه‏ى بسازى                 اشتر درو نگنجد با آن همه درازى‏

            آن مرغ خانه عقلست و آن خانه این تن تو          اشتر جمال عشقست با قد و سر فرازى‏

            رطل گران شه را ، این مرغ بر نتابد                   بویى کزو بیابى صد مغز را ببازى‏[4]