نقش اصحاب پیامبر در راهنمایی وهدایت امت

اصحابى نجوم: برگرفته است از حدیث منسوب به پیغمبر (ص): «اَصْحابى کَالنُّجومِ فَبِأیِّهِم اِقْتَدَیْتُمْ اِهْتَدَیْتُمْ»[1]

نجوم: جمع نجم: ستاره.

رجوم: جمع رِجم. به معنی راندن وسنگ زدن ، برگرفته است از آیات قرآن کریم از جمله «وَ لَقَدْ زَیَّنَّا اَلسَّماءَ اَلدُّنْیا بِمَصابِیحَ وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّیاطِینِ » و همانا آراستیم پست‏تر آسمانها را به چراغها و گردانیدیم آنها را سنگ پرتابها براى دیوان...»[2].

شهود: جمع شاهد: گواه.

ماه: در این بیت استعاره از رسول (ص) است.

فى: فى‏ء: سایه.

مثلکم: برگرفته است از قرآن کریم: «قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى‏ إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً- » بگو همانا من بشرى هستم چون شما، به من وحى مى‏شود. همانا خداى شما خداى یکتاست پس آن که امید دارد دیدار پروردگارش را، پس کار نیکو کند و انباز نگیرد کسى را در پرستش پروردگار خود[3].

 ( 3670) پیغمبر فرمود که اصحاب و یاران من چون ستارگانند که براى راهروان شمع و براى شیاطین تیرهاى آتشینند.( 3671) هر کسى اگر چشمش بقدرى قوى بود که بلا واسطه از خورشید نور مى‏گرفت.( 3672) دیگر حاجتى بستاره نبود زیرا او دلیل و مظهر نور خورشید است. و احتیاجى بماه و ستاره نبود که گواه آفتاب حق باشند. ( 3673) ماه به ابر و خاک و سایه مى‏گوید که من بشر هستم ولى بمن وحى مى‏رسد.( 3674) من هم مثل شما بالطبع تاریک بودم نور خورشید است که مرا چنین نورانى ساخته است.( 3675) نسبت به آفتاب تاریکم ولى براى تاریکى نفوس روشنى دارم. ( 3676) نور من از آن جهت ضعیف است که بتوانى نور مرا تحمل کنى چون مرد آن نیستى که نور آفتاب را ببینى.

پیامبر(ص) فرمود: اصحاب من مانند ستارگان‌اند؛ برای رهروان و سالکان به منزله شمع طریق‌اند و برای شیاطین وسیله طرد و سنگسار. کاروانیان در شب از روی ستاره‏ها جهات را پیدا می‏‏کردند. با توجه به ابیات بالا و سخن تابش نورحق به وسیلهْ فرشتگان و اصحاب پیامبر، مولانا به‌طور کلی می‏‏گوید: چون انسان نمی‌تواند نورحق را مستقیم و بی‌واسطه تحمل کند، باید ستاره‌ای نورخورشید را بگیرد و بر عالم خاک بتاباند. در این‌جا «ماه» پیامبر یا ولی کامل است که نورحق را می‏‏گیرد و مناسب با توان ذهنی و روحی بندگان به آنها می‏‏رساند. این ماه به خاک و ابر و سایه و به همهْ موجودات جهان خاکی می‏‏گوید: من بشر بودم، اما به من وحی می‏‏شود: صورت یا هستی مادی من، مثل شما از عالم خاک بود، اما وحی خداوند این روشنی معرفت را در من پدید آورد. این روشنی معنوی نسبی است؛ در مقایسه با خورشید حق من تاریکم، اما در مقایسه با نفس‏های تاریک نور دارم. من نور ضعیف‌تری هستم تا شما انسان‌های عادی بتوانید تحمل کنید.

چکیدهْ کلام این که:مَثَل رسول اکرم در جهان مادى همچون ماه است در آسمان. ماه و ستارگان نور خود را از خورشید کسب مى‏کنند که «اَللَّهُ نُورُ اَلسَّمواتِ وَ اَلْأَرْضِ..»[4] ، و چنان که ماه و ستارگان که جسمهایى تاریکند از آفتاب نور مى‏گیرند.

و روشنى آنها دلیل بر وجود خورشید است. ماه نبوت و ستارگان پیرامون او دلیل بر نور الهى هستند و واسطه رساندن فیض حق به بندگان، چه هر انسانى را آن استعداد نیست که بتواند مستقیم از حضرت حق کسب فیض کند. پس مصلحت بر انگیختن پیمبران از میان مردمان آن است که میان آنان سنخیت باشد. آنان با جنبه ملکوتى از خداوند وحى مى‏گیرند و با جنبه بشرى آن وحى را به مردم مى‏رسانند.