جواب گفتن امیر المؤمنین که : سبب افکندن

شمشیر از دست چه بوده است در آن حالت؟

مستغرق بودن علی (ع) در مشیت الهی (توحید افعالی )

مأمور تن: که در بند جسم باشد، که براى جسم کار کند، که تن را پرورد نه روح را.

نیستم شیر هوا : یعنی زور و قدرت را در راه آرزوهای شخصی ابراز نمی‏‏کنم.

شیر حق: اسد اللّه که از لقبهاى امیر المؤمنین (ع) است.

شیر هوا: که براى هواى نفس کار کند.

فعل: کار، رفتار.

ما رمیت إذ رمیت: قسمتى از آیه «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اَللَّهَ قَتَلَهُمْ وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اَللَّهَ رَمى‏ وَ لِیُبْلِیَ اَلْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلاءً حَسَناً إِنَّ اَللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» [1]

رخت خود: اضافه مشبه به به مشبه.

رخت خود از راه برداشتن: خود را نادیده به حساب آوردن.

سایه: مقصود از سایه در این بیت وجود تبعى است.

کدخدا: در فارسى به معنیهایى چند به کار رفته است از جمله: صاحب اختیار، مالک.

میغ: ابر.

حلم: بردبارى.

باد ناموافق: استعارت از تمایلات دنیوى و هوسهاى نفسانى. و باد موافق به معنى یارى و یاورى است چه باد در نزد صوفیه نصرت الهى است که ضرورى کافه موجودات است (کشاف اصطلاحات الفنون).

رخت خود: یعنی بار و بنه یا هستی صوری و مادی. برای رسیدن به کمال باید از هستی خود فانی شوی تا به بقای الهی و زندگی جاودانه دست‌یابی.

 حجاب : هر مانعی است که چشم دل را از دیدن حق و آدم را از سیر الی‌الله باز دارد.

گوهر تیغ : یعنی اصالت و تأثیر معنوی وجود امام

باد : کنایه از منافع شخصی و اغراض فردی است که ابر پرباران وجود علی را از جا نمی‏‏برد.

خس : هر انسان ضعیف و ناتوانی است که هر جریان فکری نامبارکی او را از راه حق دور می‏‏کند .

باد ناموافق: عواملی است که روی چنین آدمی اثر می‏‏گذارد.

سخن از افعال توحیدی است. بندهْ حق چنان در مشیت حق مستغرق می‏‏شود که شأن و جهتی برای خود قائل نیست. انسان واصل به حق هرچه می‏‏کند جلوه‌ای از فعل حق است. مولانا، همهْ ستایشی را که در دل نسبت به مولا علی دارد، در این ابیات از زبان خود امام نقل و در ضمن آن اعتقاد به فاعلیت مطلق پروردگار را نیز بیان می‏‏کند. رفتار و عملم بر دین و ایمانم گواهی می‏‏دهد. من مظهر و مصداق« وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ»   هستم. در کشتار و کارزار، ابزاری مانند تیغ در دست الهی‌ام.

مولانا در موارد بسیاری وجود صوری ما را به سایه تشبیه می‏‏کند. در این بیت هم مولا علی(ع) می‏‏گوید: من یکی از پدیده‏های عالم خاک و مانند دیگران یکی از جلوه‏های آفرینشم. صاحب هستی و کدخدای من، آفتاب الهی است. من مانند هر مرد واصل به حق، هم‌چون حاجب بر درگاه خدا ایستاده‌ام و هرکه شایسته باشد، راه معرفت حق را بر او می‌گشایم. من همانند شمشیر گوهرنشانی هستم که گوهرهایش وصال حق است. اگر کسی را در جنگ بکشم، باز هم او را به وصال حق رسانده‌ام که زندگی حقیقی است.