توبه راه گریز از دام فریب شیطان

ای فریا‌درس نیازمندان!

نظر: نگریستن و مقصود نگریستن اوست بر ابلیس به حقارت.

یا غیاث المستغیثین...: دو بیت که به عربى سروده دعاست و معنى آن این است: «اى فریاد رس فریاد خواهان ما را راهنمایى کن، دانش و خواسته موجب نازیدن نیست، دلى را که از روى کرم راه نموده‏اى گمراه مکن و بدى را که قلم [تقدیر] [بر ما] نوشته است بر گردان» و نیم بیت نخست بیت دوم برگرفته است از آیه «رَبَّنا لا تُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَ هَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً إِنَّکَ أَنْتَ اَلْوَهَّابُ»[1]

سوء القضاء: سر نوشت بد که در علم الهى براى بنده است و قضاى الهى قابل تغییر است به خلاف قدر.

رضا: مصدر مبنى براى فاعل است: راضى.

اخوان رضا: برادران که خشنودند و راضى به قضاى الهى.

پیچا پیچ: سر گشتگى، دشوارى:

          تا بدانى که وقت پیچا پیچ             هیچ کس مر تو را نباشد خویش‏

سنایى رخت: رخت نخست به معنى کردار است و رخت دوم به معنى زاد و توشه است.

راه زن: در لغت به معنى دزد و در اینجا به معنى گمراه کننده، از میان برنده.

جامه کن: جامه بر، دزد.

دست پاى را خوردن: دست کنایه از عمل‏هاى نادرست. پاى کنایه از رفتن در راه رضاى حق، یعنى مانع از رفتن در راه رضاى خدا.

مولانا می گوید: آدمى هر لحظه در معرض گرفتارى در دام شیطان و فریب اوست. پس پیوسته باید به یاد خدا بود و از او یارى خواست. عبادتها نیز ممکن است به جاى پاداش آوردن موجب دورى از حق شود و آن هنگامى است که عبادت کننده طاعت خود را خاص پروردگار نسازد و آن را با ریا و خود بینى بیامیزد و سرانجام این نکته را مکرر مى‏کند که دور ماندن از خدا و یارى او، سر گشتگى و گمراهى خواهد آورد و اگر رحمت او یار ما نباشد جان به در نخواهیم برد که کارهاى ما به زیان ما خواهد بود، و دست ما به غیر آن چه بر ما حلال فرموده دراز مى‏شود. جسم ما دزد جان ماست و پرداختن به جسم موجب بیمارى جان خواهد گردید. مولانا این مطلب را به صورت مناجات گونه چنین بیان می کند: فریاد‌‌‌رس پناهندگان و نیازمندان! ما را راهنمایی کن که به دانش‌ها و بی‌نیازی مادی افتخاری نیست. قلبی را که به لطف و کرم خود هدایت کردی، نگذار که بلغزد و بدی‌ای را که قلم تقدیر نگاشته است از ما برگردان. قضای بد را از جان ما دور کن و ما را از اهل صفا جدانکن اشاره دارد به آیه 8 سوره آل عمران: پروردگارا! دل‌های ما را زآن پس که به هدایت آوردی به کژی مکشان و رحمتی از بارگاهت به ما بخش که همانا تویی بسیار بخشنده.خدایا! هیچ چیز از فراق تو تلخ‌تر نیست، اگر پناه تو نباشد چیزی جز گرفتاری‌های گمراه کننده و تنگنا‌های پر از پیچ نخواهد بود. زندگی مادی، جان ما را از راه حق بیرون می‌کند و مثل راهزن، جامه روحانی و معنوی را از پیکر جان می‌کند. آسیب‌ها از خود ما و وجوه متضادی است که در ما به یک‌دیگر آمیخته‌اند. اعمال ناشایست و فاسدی که با دستمان انجام می‌دهیم، اعمال صالح و نافعی را که پایمان تحصیل می‌کند، از میان می‌برد. بدون یاری و نگهداری تو، هیچ‌کس نمی‌تواند از ورطه‌های شیطانی جان سالم به‌در برد. زیرا جانی که به جانان نرسد تا ابد دچار نقصان و زشتی است.