باز گشتن به حکایت ِعلی کرّم اللهُ وجهَه ، ومسامحت کردن ِاو با خونی ِخویش

برای مردان حق مرگ وصال حق وزندگی جاودانه است

 خونى: قاتل، کشنده.

افزونى: بخشش، مرحمت، فضل.

من: منّ: ترنجبین، شیره گیاهی، یا عسل یا هرچیز شیرینی است( از نوع همان مائده آسمانی که به دعای حضرت موسی برای بنی اسرائیل آمد)

بعث: در لغت بر انگیختن و در اصطلاح مسلمانان زنده شدن پس از مرگ.

مرگ بى‏مرگى: مردن به ظاهر و زنده بودن جاوید در حقیقت.

برگ: ساز، سرمایه.

بى‏برگى: آزادگى.

برگ بى‏برگى: عدم تعلق به دنیا، آزادى از قید هوى:

          «برگ بى‏برگى ندارى لاف درویشى مزن             رخ چو عیّاران ندارى جان چون نامردان مکن‏

سنایى»

          گر بریزد برگهاى این چنار             برگ بى‏برگیش بخشد کردگار

2237/د1

          برگ تن بى‏برگى جان است زود             این بباید کاستن آن را افزود

145/د 5

ابتر: بریده دم، ناقص، ناتمام.

رفتن: مرگ، مردن.

نهی لاتلقوا بأیدیکم مراست: مولانا از زبان امام علی(ع) می‏‏گوید: این‌که در قرآن آمده است که:«َلاَ تُلْقُواْ بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوَاْ إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»: وخود را با دست خود به کشتن و به هلاکت نیفکنید،و نیکى کنید! که خداوند، نیکوکاران را دوست مى‏دارد. [1] مخاطب اصلی این آیهْ اولیاءالله هستند، زیرا همواره نهی‏ها در جایی است که اشتیاق انجام آن باشد؛ مثلا می‏‏گویند: شراب نخور، مال یتیم را نستان و زنا نکن؛ این نهی‏ها بدین جهت است که انگیزه و شوق در انجام آن وجود دارد و چون قبیح هستند شارع می‏‏گوید: انجامش مصلحت نیست. اما در مواردی که انگیزه و اشتیاقی بر انجام آن وجود ندارد، مانند خوردن خاک و یا زهر مار، نهی در چنین جاهایی بی‌معناست، زیرا اشتیاقی بر خوردن و انجام‌دادن نیست. پس این‌که قرآن نهی فرمود از این‌که خود را به کشتن ندهید، این نهی برای کسانی است که مرگ را شیرین می‏‏دانند و از آن وصال حق را انتظار دارند، وگرنه برای کسی که مرگ را تلخ می‏‏داند، نهی‌کردن موردی ندارد. پس خطاب اصلی آیهْ به اولیاءالله و متقین و پرهیزکاران است که همواره جهت وصال حق، مشتاق سفر به سرای جاودان هستند؛ چنان‌که امام علی(ع) در خطبهْ همّام می‏‏فرماید: «ولولا الأجل الذی کتب الله علیهم لم تستقر ارواحهم فی اجسادهم، طرفة عین ابدا»؛ و اگر نبود آن اجلی که خداوند برای پرهیزکاران در دنیا معین فرموده، هر آینه از فرط شوق و شیفتگی به پاداش و بیم عذاب، حتی به اندازهْ چشم‌ برهم‌زدن، جان در کالبدشان قرار نمی‏‏گرفت.