گفتن امیر المؤمنین علی کرّم اللهُ وجهه، با قِرن ِخود که: چون خُدو انداختی

در روی من، نفس ِمن جنبید واخلاص ِعمل نماند، مانع کشتن تو آن شد.

قِرن: یعنی هماورد

مولی: دراین جا یعنی خدا

نگاریده: کنایه از آفریده.

کرده: ساخته، آفریده.

زُجاجه: شیشه.

گبر: در لغت پیرو کیش زرتشت است اما در تداول گویندگان و نویسندگان فارسى به معنى مطلق کافر به کار رفته است.

زنّار: رشته‏اى که ذمیان نصرانى بر کمر مى‏بستند.[1]

زنّار بریدن: مجازاً ترک بى‏دینى کردن، به دین حق در آمدن، ایمان آوردن .

تخم جفا کاشتن: جفا کردن، بى‏داد کردن.

زبانه هر ترازو: یعنی تو ترازویی هستی که در عدالت ودرستی خوی الهی داری وزبانهْ شاهین همهْ ترازوها، یا محور اصلی عدالت تویی. همچنین معیار شناخت مؤمن از منافق، و بدین جهت است که رسول (ص) در وصف او فرمود: «مؤمن تو را دشمن نگیرد و منافق دوستى تو نپذیرد»[2]

تبار: دودمان، خویشاوندان، بسیار نزدیک.

چشم جو: خواهان آن که چشم حقیقت بین دارد. ممکن است مقصود از چراغ چشم جو رسول (ص) باشد و یا خداوند که «اَللَّهُ نُورُ اَلسَّمواتِ وَ اَلْأَرْضِ»[3]

حلم: بردبارى، شکیبایى.

قوم: دودمان، تیره.

مولا علی به آن پهلوان مغلوب که آب دهان بر روی مولا ریخت و مولا شمشیر را انداخت و از او پرسید که چرا مرا نکشتی و شمشیر را انداختی، در این قسمت پاسخ می‏‏دهد: اگر تو را می‏‏کشتم نیمی از این عمل برای حق بود و نیمی دیگر برای هوای نفس و خودپرستی و این در حکم شریک‌قراردادن برای پروردگار بود و انبازی در کار حق روا نیست، چراکه تو ساخته و پرداختهْ حضرت پروردگار هستی. تو را حق تعالی آفریده و مصنوع و مخلوق من نیستی. نقش حق را هم باید به فرمان حق شکست. بر شیشهْ دوست هم، سنگ دوست را بزن؛ یعنی انسان مصنوع دست الهی است و شیشه‌ای است که در کارگاه هستی حق ساخته شده است. ازاین‌رو باید با سنگ مشیت و ارادهْ حق شکسته شود، نه با سنگ هوا و هوس آدمی.

آن پهلوان نامسلمان تا چنین سخنانی از مولا شنید، در دلش نوری پیدا شد و فوراً از بی‌دینی دست کشید و گفت: من کینه و دشمنی را دامن می‏‏زدم و در حق تو جفا کردم. گمان می‏‏کردم تو اهل هوا و هوس و انتقامی، اما تو ترازویی هستی که در عدالت و درستی خوی الهی داری و زبانهْ شاهین همه ترازوها، یا محور اصلی عدالت تویی. من نه تنها دشمن تو نیستم، احساس می‏‏کنم که من و تو بسیار به هم نزدیک و وابسته‌ایم و اگر من کیش و مذهبی دارم، تو روشنایی آن هستی. و تو ای علی، آن حقیقتی هستی که چشم بینا می‌جوید و چراغ دلت از او روشنایی پذیرفت و من غلام و بندهْ موج آن دریای نوری هستم که مانند تو گوهری معنوی پدید آورده است. ای علی، بر من شهادت را عرضه کن و آماده‌ام که شعار: «لااله الا الله و محمداً رسول الله» را بگویم و مسلمان شوم. من تو را سرافراز دوران و گزیدهْ زمان شناختم.

بردباری امام علی(ع) موجب شد که گروهی ایمان بیاورند و شمشیر، حلق آنها را نبُرد. این پیروزیِ بزرگ‌تری است و به همین دلیل، مولانا حلم را به تیغ تشبیه می‏‏کند و می‌‌گوید: شمشیر حلم و بردباری از تیغ آهنین تیزتر است، بلکه از صد لشکر هم بیشتر پیروزی به بار می‏‏آورد.