شرح ووتفسیرمثنوی معنوی دفتر دوم

بسم اللَّه الرحمن الرحیم

بیان بعضى از حکمت تأخیر این مجلّد دوم که اگر جمله حکمت الهى بنده را معلوم شود، در فواید آن کار، بنده از آن کار فرو ماند، و حکمت بى‏پایان حق ادراک او را ویران کند، بدان کار نپردازد. پس حق تعالى شمّه‏اى از آن حکمت بى‏پایان مهار بینى او سازد، و او را بدان کار کشد که اگر او را از آن فایده هیچ خبر نکند هیچ نجنبد، زیرا جنباننده از بهرهاى آدمیان است، که از بهر آن مصلحت کنیم. و اگر حکمت آن بر وى فرو ریزد هم نتواند جنبیدن، چنان که اگر در بینى اشتر مهار نبود، نرود. و اگر مهار بزرگ بود هم فرو خسبد «وَ إِنْ مِنْ شَیْ‏ءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ»[1]خاک بى‏آب کلوخ نشود و چون آب بسیار باشد هم کلوخ نشود «وَ اَلسَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ اَلْمِیزانَ»[2] به میزان دهد هر چیزى را نه بى‏حساب و بى‏میزان الاّ کسانى را که از عالم خلق مبدّل شده‏اند و «یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ»[3] شده‏اند و «مَن لَم یَذُق لَم یَدرِ»[4] 

           پرسید یکى که عاشقى چیست             گفتم که چو ما شوى بدانى‏

عشق محبت بى‏حساب است، جهت آن گفته‏اند که صفت حق است، بحقیقت. و نسبت او به بنده مجاز است «یحبّهم» تمام است، «یحبّونه»[5] کدام است.