خواب بیدارى است: چنان که در حدیث است: «نَومُ العالِمِ عِبادَةٌ وَ نَفَسُهُ تَسبیحٌ.»[1]

بادانش است: یعنی همراه با معرفتِ اسرار غیب است.

واىِ: دریغ بر، افسوس بر.

خیمه زدن: گرد آمدن.

بهمن: نام ماه دوم از زمستان، و معنى دیگر آن توده‏هاى برف ریخته شده از کوه است.

خیمه زدن زاغان در بهمن :یعنی فرا رسیدن زمستان ونابودی زیبایی های طبیعت، ودر این جا یعنی غلبه اهل ظاهر ودنیا دوستان.           

تن زدن: خاموش گشتن.

          اى زبان که جمله را ناصح بُدى             نوبت تو گشت از چه تن زدى؟

3903 / د / 6

بیدارى کُش: برنده بیدارى، موجب خواب، خواب آور.

در این ابیات « بیداری»، « بلبلان»، « خورشید» هر سه کلمه کنایه از مردان حق ویاران خدایی است، ودر مقابل « نادان» ، و« زاغان» اشاره به یاران نا مناسب وبیرون از راه حق است، وباز جان سخن این است که: باید از دیدار یاران خدایی شاد بود .و زیستن در جمع اگر در طاعت خدا باشد عبادت است، و اگر در جمع گناهکاران است خفتن به از بیدارى است، بلکه بیدارى گناه است، چنان که در قرآن کریم خطاب به رسول اکرم (ص) آمده است: «وَ إِذا رَأَیْتَ اَلَّذِینَ یَخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ.»[2] چنان که اصحاب کهف بیداریشان در خدمت کافرى چون دقیانوس بود.

در فقره‏اى از سخنان کوتاه مولى امیر مؤمنان (ع) آمده است: «... بسا بر پا ایستاده (در نماز) که از ایستادن، جز بیدارى و رنج برى نخورد. خوشا خوابِ زیرکان و خوشا روزه گشادن آنان.» [3]

          خویش را در خواب کن زین افتکار             سر ز زیر خواب در یَقظَت بر آر

          همچو آن اصحابِ کهف اى خواجه زود             رو به ایقاظاً که تَحسَبهُم رُقُود

4464- 4463/ د / 6

نتیجه گفتار مولانا این می شود که : آدمى پیوسته باید محاسب نفس باشد و بداند که هر لحظه از گذشت عمر را در چه کارى مصرف مى‏کند.

( 39) خواب وقتى از روى دانش باشد خواب نبوده و بیدارى است ولى واى بر آن بیدارى که با نادان بنشیند . ( 40) وقتى زاغها در گلشن خیمه زدند بلبلان از رفتن به گلزار تن در زده و پنهان مى‏گردن. ( 41) نبودن گلزار بلبل را خاموش ساخته و غیبت خورشید بیدارى را مى‏کشد.