تجانس و تجاذب اشیا

نوریان و ناریان

طَیّبات و طیّبین...: ترکیب برگرفته است از آیه «اَلْخَبِیثاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ اَلْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثاتِ وَ اَلطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ اَلطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّباتِ.»[1]

جذب: به سوى خود کشیدن.

قسم: دسته، گروه.

باطل: مقابل حق، و در اصطلاح عارفان هر چیز جز خداى تعالى، چرا که ممکنات به ذات خود هیچ‏اند.[2]

باطلان و ناریان: کسانی هستند که به راه حق هدایت نمی پذیرند.

باقیان: (جمع باقى) مقصود صالحان‏اند.

باقیان و نوریان: هدایت شدگانند که به بقای حق باقی اند وبه نور معرفت او روشن اند.

تاسه: به معنای اضطراب و پریشانی و رنج است.

 ( 80) خداوند فرموده است زنان پاک براى مردان پاک هستند [اشاره به آیه شریفه اَلطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبِینَ] و یقیناً خوب خوب را بسمت خود مى‏کشد .( 81) در عالم گرم گرم را و سرد سرد را جذب مى‏کند .( 82) دسته باطل باطلان را جذب کرده و دسته دیگر را اهل نجات بطرف خود مى‏کشند . ( 83) اهل نار ناریان را جذب کرده و اهل نور نوریان را طالبند . ( 84) اگر چشم را ببندى براى تو جان کندن است و حالت خستگى و گرفتگى احساس مى‏کنى زیرا که چشم طالب روشنایى است‏.

این اصل بدیهی را باید بدانیم که در نظام آفرینش هر پدیده خوب، خوب دیگر را به سوی خود می‏‏کشد و جذب می‏‏کند. طبعاً هر پدیده بد و زشت نیز هم‌جنس خود را به سوی خود می‏‏کشد. مولانا این سخن خود را به آیهْ قرآن مستند می‏‏کند:زنان بدکار، شایسته مردان بدکارند و مردان بدکار، سزاوار زنان بدکار و زنان پاکیزه، درخور مردان پاکیزه‌اند و مردان پاکیزه، سزاوار زنان پاکیزه.

با توجه به بیت «نوریان مر نوریان را طالب‌اند» مولانا در این‌جا رابطه نور و بینایی را برای مثال می‏‏آورد و می‌گوید: نور چشم نیاز دارد که با روشنایی پنجره همراه شود تا دیدن صورت بگیرد. اگر چشم را ببندی، خود را به عذاب و جان‌کندن می‏‏اندازی. این اضطراب و رنج نتیجه آن است که نور بینایی می‏‏خواهد خود را به نور روزن برساند و تو نمی‌گذاری. حالا اگر چشم ظاهر تو باز باشد و باز در خود اضطرابی احساس می‏‏کنی، بدان که چشم دل را بسته‌ای، آن را باز کن، می‌بینی که کشش‏های چشم دل نور بی‌حدّ و حصر حقیقت را می‌جوید. جدایی آن دو نور بی‌ثبات، یعنی بینایی ظاهری و روشنایی روزن، تو را مضطرب کرد و چشم خود را باز کردی. پس مواظب باش که جدایی دو نور پایدار، یعنی چشم باطن تو و نور حقیقت، تو را مضطرب نکند. این دو نور پایدار را همواره به هم پیوند ده!