کشش و کوشش

خواندن: طلبیدن.

نگریستن: تامّل کردن، اندیشیدن.

بد پیکر: کنایه از زشت، و نامتناسب.

لطیف: نیکو اندام، زیبا.

در پى کردن: دنبال کردن، طلبیدن.

تَسخَر: استهزا، ریشخند.

( 86) گرفتگى و خستگى تو از جاذبه نور چشم است که مى‏خواهد بنور روز بپیوندد.( 87) اگر با چشم باز خستگى و گرفتگى احساس کنى بدان که چشم دل خود را بسته‏اى پس لازم است که آن را باز کنى‏. ( 88) این گرفتگى تقاضاى چشم دل است که مى‏خواهد بنور لا یتناهى بپیوندد. ( 89) کنون که محروم بودن چشمان ظاهرى تو از نور برایت خستگى و گرفتگى آورده و چشم خود را باز کردى‏. ( 90) محروم بودن از نور جاودانى تو را دلگیر خواهد کرد لازم است توجه بیشترى بر او مبذول دارى‏. ( 91) او وقتى مرا صدا مى‏زند باید نگاه کنم ببینم خوب و شایسته جذب او هستم یا اندام بدى دارم‏. ( 92) البته اگر شخص زیبایى یک نفر زشت را دنبال کند ریشخندى بیش نیست‏.

برای آن‌که کشش از جانب حق و کوشش از جانب بنده، به وصال انجامد، لیاقت و شایستگی لازم است، اما اگر دیدی که زیبارویی زشت‌رویی را با خود به راه می‏‏اندازد، او را دست انداخته است و از این راه می‏‏خواهد زیبایی خود را بیشتر جلوه دهد. بنابراین، همیشه جذبه‏ها نتیجه شایستگی ما نیست. بلکه با درد طلب و رنج کوشش است که سالک به کوی و آستانه دوست می‌رسد. رحمت الهى و نعمت او پیوسته خواهان بندگان است و این معنى در آیات قرآن کریم و لسان اخبار از ائمه اطهار فراوان است. اما این خواندن همگان را یکسان نیست، گروهى را مى‏خواند تا بدانها اکرام کند و خواندن گروهى دیگر اِستدراج است تا او را عذاب فرماید که «سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ.»[1] این وظیفه سالک است که خود را بنگرد تا از چه گروه است، لایق جذب است یا سزاوار دفع. اگر لیاقت پذیرفته شدن را دارد، آن خواندن براى اکرام است و گر نه:

          ظاهرا مى‏خواندت او سوى خود             وز درون مى‏راندت با چوبِ رَد

2480 / د / 1