هِلال پنداشتن ِآن شخص خیال را در عهد عمر رضی الله عنه

روایتی که با این عنوان آغاز می شود، در « صحیح مُسلم» آمده وکسی که در این جا در برابر عمر قرار می گیرد اَنَس بن مالک است.[1]حکایت از این قرار است که: برای رؤیت هلال رمضان گروهی بر کوه رفتند. شخصی فریاد زد: اینک هلال ماه را در پهنه آسمان می‌بینم. خلیفه دوم به آسمان نگریست؛ هلالی ندید. به آن شخص گفت: هلال نیست، بلکه خیال یاوه توست. اگر باور نداری سرانگشتان خود را تر کن و روی ابروانت بکش. آن شخص چنین کرد و با شگفتی دید که هلالی در کار نیست. خلیفه گفت، یک تار مویت بر روی چشمت کج شده بود و تو گمان کردی که آن تار مو، هلال ماه است. مولانا؛ با نقل این حکایت، نکته‌ای عارفانه را بیان می‌کند که: هر جزء کوچک از زندگی این جهانی، می‌تواند مانع مشاهده حقیقت باشد‌؛ حال اگر همه اجزاء آن کج شد (به کلی از راه حق دور شدی و به دنیا چسبیدی) چه خواهد شد.پیداست که نیک را بد، و بد را نیک مى‏پندارد. از راستان مى‏برد و به کژ طبعان مى‏پیوندد. پس براى رهایى از راه زدن شیطان باید پى اولیاى خدا را گرفت. آنان‏اند که چون ترازو کمى و فزونى را مى‏نمایانند.

آن نفر: یعنی گروه، همراهان

پرده گردون شدن: یعنی حجاب مشاهده حقیقت ،کنایت از به اشتباه افکندن و موى را ماه پنداشتن.

چون همه اجزات کژ شد: یعنی چون به کلیّ از راه حق دور شدی وبه دنیا چسبیدی.

 ( 113) در عهد عمر ماه رمضان رسید و براى دیدن هلال مردم بالاى کوهى رفتند. ( 114) تا هلال را دیده و به آن تبرک جویند یکى از آن اشخاص بعمر گفت ببین این هلال است‏. ( 115) عمر هر چه نگاه کرد هلالى در آن جا نبود لذا گفت این هلال که تو مى‏گویى از افق خیال تو سر بر زده‏. ( 116) و گر نه من که چشمم براى دیدن آسمان روشن‏تر است چگونه نمى‏بینم‏. ( 117) عمر گفت دست خود را تر کن و به ابرو بمال آن گاه بطرف هلال بنگر. ( 118) وقتى او دست خود را تر کرده به ابرو مالید و نگاه کرد ماه را ندید و گفت اى شاه ماه ناپدید شد. ( 119) عمر گفت آرى موى ابروى تو کمانى شده و تیرى از کمان بسوى تو پرتاب کرد. ( 120) یک مو کج شد و راه او را زده گمراهش نمود و دعوى دیدن ماه کرد . ( 121) یک موى کج که حجاب آسمان بشود اگر اعضاء تو کج شود چه خواهد شد؟.