مشورت کردن خداى تعالى با فرشتگان در ایجاد خلق

مشورت می‌رفت در ایجاد خلق : اشاره دارد به آیهْ شریفهْ «إِنِّی جاعِلٌ فِی اَلْأَرْضِ خَلِیفَةً: من در زمین خلیفتى خواهم گمارد.» و آنان گویند «أَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها وَ یَسْفِکُ اَلدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ: آیا در زمین کسى را خواهى نهاد که در آن تباهى کند و خونها ریزد و ما تسبیح تو مى‏گوییم و تو را تقدیس مى‏کنیم.»[1]

خُفیَه: پنهانى.

خُنبَک زدن: «خُنبَک» نوعی ضرب کوچک است با بدنْ سفالی،در این جا به معنی تمسخر کردن، فسوس کردن.

نَفسِ کُل: یا نفس کلی، روح این عالم است که از عقل کلّ افاضه می‌شود، مرتبت آن بعد از عقل کل است.

نفس کل پا بست شد:مقید شدن، محبوس گشتن. یعنی روح عالم، پای‌بند علاقه‌ها و محدودیت‌های صوری و مادی شد.

کَیوان: زُحَل، که مقام او در فلک هفتم است.

نفس « خود »: جوهری است که از نظر ذاتی مستقل است، اما در فعل، نیاز به ماده و جسم دارد و به عبارت دیگر، تعلق تدبیری به بدن‌ها و جسم‌ها می‌یابد.

 ( 172) خداى تعالى با ملایکه در خصوص ایجاد خلق (مراد بنى آدم است) مشورت مى‏کرد و در همان حال جان خلق (بنى آدم) در دریاى قدرت غوطه‏ور بود. ( 173) و براى ملایکه که مى‏خواستند از خلق آنها مانع شوند پنهانى دست مى‏زدند و مى‏خندیدند. ( 174) پیش از آن که این نفس کلى پاى بند عالم مادى شود بر هر چه هست اطلاع یافته‏ . ( 175) اینها پیش از افلاک ستاره کیوان و پیش از گندم و جو نان دیده‏اند .

هنگامی‌که حق تعالی دربارهْ آفرینش انسان‌ها با فرشتگان گفت‌وگو می‌کرد، مطابق آیهْ 30، سورهْ بقره، فرشتگان مقرّب می‌گفتند: آیا می‌خواهی در زمین موجودی بیافرینی که در آن فساد می‌کند و خون می‌ریزد؟ مولانا می‌گوید: در آن روز جان‌های انسان‌های کامل، در دریای قدرت الهی شناور بودند. صحبت از زمانی است که هنوز پروردگار به آفریدن انسان اراده نکرده بود و می‌دانستند که پروردگار، نظر فرشتگان را نمی‌پذیرد و در نهان شادی می‌کردند؛ شادی‌ای که حاصل آگاهی بیشتر و احساس برتری کامل بر فرشته بود و بر ساده لوحی فرشتگان بی اطلاع که با سؤالات انکاری خود، درصدد جلوه‌گیری از آفرینش انسان بودند، خنُبک می‌زدند و شادی همراه با بی‌اعتنایی می‌کردند و در نهان، آنان را مسخره می‌کردند. ارواح انسان کامل و عارفان بالله، قبل از آن‌که موجودات پدید آیند، نسبت به آنان علم و آگاهی داشتند و این وقتی بود که هنوز روح کلی، یعنی روح بسیط و فارغ از وابستگی‌های مادّی، به دل‌بستگی‌ها و محدودیت‌های این عالم پای‌بند نشده و در کالبدها مستقر نشده بود.

مولانا می‌گوید: پیش از این‌که روح عالم پای‌بند این دل‌بستگی‌ها شود، جان انسان کامل از آن‌چه آفریده خواهد شد، آگاهی داشت. انسان کامل پیش از آن‌که افلاک و ستارگان دیگر را ببینند، کیوان را دیده‌اند و پیش از آن‌که دانه‌های گندم و امثال آن را ببینند، نان را دیده‌اند و خلاصه هیچ پدیده‌ای از نگاه ژرف‌بین آنان، نهان نمانده و آگاهی کامل نسبت به آفریدگان، قبل از آفرینش آنها داشتند.