دلیل دشمنی و دوستی با انبیاء واولیاء

قلابکان:جمع قلاّبک (قلاّب کاف تحقیر): آن که سکه قلب مى‏زند. قلب کار، دَغَل. صرّافی است که سکهْ قلب و قلابی را به زر عرضه کند و به کسانی گفته شده است که در راه خدا نیستند.

تعریف: شناختن، شناخت. آینه تعریف: وسیله شناخت.

اشرف: گزیده، والا، کنایه از ولى خدا.

تشریف: کرامت و بزرگوارى.

سرّ اولیاست: یعنی جلوه‌گاه معرفت حق یا به معنای علم و آگاهی مردان حق که به علم مطلق الهی پیوسته است.

ستار: یعنی پوشندگى، پرده افکنى. از صفت پروردگار است و مردان حق نیز جلوه‌گاه صفات حقند.

چشم دوز: که چشم را بر هم خواباند، که مانع دیدن شود.

وَ الضُّحى: سوگند به چاشتگاه.[1]

ضمیر: درون، دل، سینه.

فانى: نیست شونده، نابود شونده.

( 291) قلب‏ها دشمن روز و زرهاى معدنى عاشق روزند. ( 292) زیرا که روز آینه‏اى است براى شناساندن زر و معلوم ساختن شرافت او بر سایر فلزات‏. ( 293) خداى تعالى براى آن بقیامت لقب روز داده و روز قیامت گفته است که در آن جمال سرخ و زرد نمایان مى‏گردد. ( 294) پس در حقیقت روز عبارت از باطن اولیا است و بر اثر مهر بى‏پایانشان روز بقدر سالها ارزش دارد. ( 295) انعکاس باطن اولیا روز و انعکاس ستاریشان شب است‏. ( 296) از آن جهت حضرت احدیت در قرآن فرموده وَ اَلضُّحى‏ 93: 1 (یعنى ببامداد قسم) که ضحى نور ضمیر حضرت رسول است‏. ( 297) تفسیر دیگرى هم که براى و الضحى کرده و گفته‏اند مقصود همین بامداد ظاهرى بوده آن هم براى همین است که این بامداد هم انعکاس او است‏. ( 298) و گرنه قسم خوردن بچیز فانى خطا بوده و فانى لایق آن نیست که خدا از او سخن گوید.

صرّافان دغل‌کار، دشمن روزند، ولی طلا‌های ناب معادن شیفته روزند؛ یعنی انسان‌های ریاکار، دشمن انبیا هستند که وجودشان چون روز پُرفروز است. اما خردمندان نیک سرشت، عاشق و شیفتهْ وجود نورانی انبیایند.

حضرت حق تعالی، برای آن به قیامت روز فرمود که روز، زیبایی سرخ و زرد و حقیقت اشیاء را نشان می‌دهد و در قرآن، قیامت به عنوان روز جدایی نیکان از بدان آمده است: «إِنَّ اللَّهَ یَفْصِلُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ »:همانا خداوند در روز قیامت، میان آنها جدایی افکند که او بر احوال همه موجودات، گواه است. [2]

پس در حقیقت، روز حقیقی، سرّ اولیاست و روز این جهانی را با آفتاب این روز حقیقی نباید قیاس کرد، اما اگر در برابر مهتاب اولیاء قرار دهیم، تازه چیزی است تاریک، مانند سایه. روشنایی روز این جهان، بازتابی از سرّ اولیاست و شب که چشم‌ها را می‌دوزد و دید انسان‌ها را می‌گیرد، بازتاب صفت ستّاری آنهاست.

مولانا همین سخن را به قرآن مستند می‌کند. سوگند پروردگار به روشنایی در آغاز سورهْ والضحی، سوگند به نور باطن پیامبر(ص) است و مفسران می‌گویند که در همهْ روشنایی‌های عالم، نور محمد (ص) است که می‌تابد؛ درخورشید، ماه و ستارگان. مولانا می‌گوید: قول دیگری هم در تفسیر والضحی هست که این سوگند، به روشنی روز است؛ برای آن‌که روشنی روز، بازتاب روشنی محمدی است. سپس مولانا برای تأیید تفسیر خود از والضحی، به آیهْ شریفهْ سوره انعام اشاره می‌کند که ابراهیم خلیل در جست‌وجوی خدای خود بود و ستاره را خدا می‌پنداشت، اما هنگامی که افول آنها را دید، گفت: «فَلَمَّا جَنَّ عَلَیْهِ اللَّیْلُ رَأَى کَوْکَبًا قَالَ هَذَا رَبِّی فَلَمَّا أَفَلَ قَالَ لا أُحِبُّ الآفِلِینَ »: من این روشنایی‌های افول کننده را دوست ندارم. [3]

          هر پیمبر اُمّتان را در جهان             همچنین تا مخلصى مى‏خواندشان‏

          کز فلک راه برون شو دیده بود             در نظر چون مردمک پیچیده بود

          مردمش چون مردمک دیدند خُرد             در بزرگى مردمک کس ره نبرد

1004- 1002/ د / 1

اگر دعوت اولیاى خدا گسترده گردد، دکان مدعیان دروغین بسته خواهد شد، براى همین است که آنان دشمن مردان خدایند. اگر چراغ خرد بندگان روشن شود، مقام و ارزش اولیاى خدا را خواهند دانست. اولیاى خدا هدایت مردم را خواهند، و پیروان شیطان گمراهى آنان را، چنان که زر سره همیشه خواهان روشنى است و ناسره طالب تاریکى.