تعریف کردن ِمُنادیان ِقاضی، مُفلس را گِرد ِشهر

 رسم چنان بود که چون در محضر قاضى مفلس بودن مدیونى اثبات مى‏شد، قاضى مى‏گفت تا او را گرد شهر بگردانند و به مردم نشان دهند که او را مالى نیست تا کسى با وى داد و ستد نکند. این داستان به نقل از محاضرات راغب و اخبار الظِّراف، چنین آمده است که شخصى را که مفلس بود به حکم قاضى بر خر نشاندند و گرد شهر گرداندند، تا کسى چیزى بدو نفروشد. چون صاحب خر در پایان روز مفلس را پیاده کرد بدو گفت کرایه خر بده؟ گفت ابله پس از بامداد در چه کار بودیم. این داستان در تأیید داستان پیش است که طمع دیده را مى‏بندد. [1]

تعریف: شناساندن.

مُفلِس: اسم فاعل از افلاس. افلاس: در لغت بى‏چیز شدن است و در اصطلاح فقهى و حقوقى عدم کفایت دارایى مدیون است براى پرداخت وامى که به عهده دارد.

زندان بی امان: یعنی بدون رهایی، حبس ابد.

گزاف: بى‏حد، بى‏اندازه.

چون کوه قاف: کنایت از تحمل نکردنى، رنج آور، سنگین.

لقمه رُبا: کسى که لقمه دیگرى را رباید. کنایت از شکم باره. نیز درنده‏اى که لقمه‏اى از پیش کسى یا درنده‏اى به رباید.

          با همه خستگى دلم بوسه رباید از لبت             گربه شیر دل نگر لقمه رباى چون تویى‏

(خاقانى)

گاو بردن: کنایت از خوراک را ربودن. یک جا خوردنى را بردن. یعنی این مفلس آن قدر حریص بود که گاو یک لقمه اش بود.

دعوتِ رحمان: مهمانى خدا. کنایت از غذاى روحانى و معنوی یافتن است.

گدا چشم: حریص، آزمند، کسی که هرچه داشته باشد، بازچشمش دنبال مال دیگران است.

مُرُوّت: انصاف، جوانمردى.

آن طرف: آن سو، از سوى دیگر، بدان جا که گریخته‏اى.

( 588) مفلس بى‏خانمانى در زندان بود و مدتها در آن جا مانده بود. ( 589) نان‏ و طعام زندانیان را بزور مى‏گرفت و مى‏خورد و در دل زندانیان از طمع چون کوه قاف سنگینى مى‏کرد. ( 590) کسى نمى‏توانست لقمه نانى به آزادى بخورد زیرا که لقمه را از دست افراد ربوده مى‏خورد. ( 591) هر کس از رحمت خداوند دور باشد اگر پادشاه هم باشد گدا طبع بوده و چشم طمعش همواره باطراف نگران است‏. ( 592) این زندانى مردانگى را زیر پا نهاده و زندان را در نظر زندانیان دوزخى ساخته بود. ( 593) اگر بامید راحتى بطرفى بگریزى از آن طرف هم آفتى را خواهى دید که بطرف تو پیش مى‏آید.