مکانت انسان

مکانى: داراى حَیِّز. که در مکان جا دارد. محدود به جسم.

اصل: روح، و آن چه حقیقت آدمى بدان است.

لا مکان: خارج از محدوده عالم، که در مکان نیست، نامحدود، عالم بالا.

این دکان: کنایه از عالم جسمانى. توجه به جسم و پى عقل معاش بودن.

آن دکان: عالم فوق عالم جسمانى.

بگشا آن دکان‌: یعنی بکوش که آن عالم را بشناسی و تا زمانی‌که اسیر این عالم محدود هستی به حقیقت نمی‏‏رسی و از هر سویی که بگریزی به بن‌بست بر می‏خوری.

شش جهت گریختن: کنایه از این سو و آن سو رفتن، به این در و آن در زدن.

شش‌دره: اصطلاح نرد است، به این معنا که یک طرف بازی در هر شش‌خانه نرد راه مهره‏های حریف را ببندد.

ششدره بودن: کنایه از محبوس بودن، که تا آدمى در این عالم است همچون زندانى است.

مات: اصطلاح شطرنج، و آن هنگامى است که راه گردش در خانه‏ها براى مهره شاه بسته باشد.

هر چند در این جهان به سر مى‏برى اما از عالم لاهوتى نه از جهان ناسوت.

 ( 615) تو در مکانى و اصل تو در لا مکان است دکان مکان را ببند و آن دکان را باز کن‏. ( 616) بشش جهت نگریز براى اینکه در جهت شش در است و از شش طرف مات خواهى شد.

حقیقت انسان لامکان است، چون خلیفةالله و مظهر اسماءالله است. مولانا می‏گوید: تو مانند هر موجود‌ جهان مادی، یک جزء این عالم محدودیت و تعیّن هستی. اما اصل همه این وجودهای مقید و محدود‌ در عالم بی‏نهایت و لامکان است. پس تا در این جهانى، بکوش تا با عبادت و تحمل ریاضت خود را از عالم محدود برهانى و به نامحدود رسانى:

          تو را ز کنگره عرش مى‏زنند صفیر             ندانمت که در این دامگه چه افتاده است‏

(حافظ)