|
( 624)زین چنین قحط سه ساله داد، داد |
|
ظِلِّ مولانا ابد پاینده باد |
|
( 625)یا ز زندان تا رود این گاومیش |
|
یا وظیفه کن ز وقفى لقمهایش |
|
( 626)اى ز تو خوش هم ذکور و هم اِناث |
|
داد کن المُستَغاثُ المُستَغاث |
|
( 627)سوى قاضى شد وکیل با نمک |
|
گفت با قاضى شکایت یک به یک |
|
( 628)خواند او را قاضى از زندان به پیش |
|
پس تفحّص کرد از اعیان خویش |
|
( 629)گشت ثابت پیش قاضى آن همه |
|
که نمودند از شکایت آن رمه |
|
( 630)گفت قاضى خیز از این زندان برو |
|
سوى خان? مُرده ریگ خویش شو |
|
( 631)گفت خان و مان من احسان توست |
|
همچو کافر جَنَّتم زندان توست |
|
( 632)گر ز زندانم برانى توبه رَدّ |
|
خود بمیرم من ز تقصیرى و کد |
قحط سه ساله: ظاهراً اشارت است به آن چه در تاریخها و دیگر مأخذها آمده است که امّتهاى پیشین به قحطى که مدت آن سه سال یا بیشتر بود مبتلا مىشدند. در داستان الیاس آمده است: «اسرائیل از کفر و ظلم باز نایستادند، خدا به نفرین الیاس سه سال باران را از آنان باز داشت.»[1] ویا در کتاب مقدس نیز آمده است که: «راستى براى شما مىگویم که لئیمان بسیارى در اسرائیل بودند در روزگار ایلیاء به هنگامى که آسمان براى مدت سه سال و شش ماه بسته شد که گرسنگى عظیمى در همه زمین بود.»[2] نیز و از این ترکیب در این بیت خورنده طعام دیگران مقصود است (که همه چیز را خُورَد و موجب قحطى شود).
ظِلّ: سایه.
تا: باید.
گاومیش: کنایه از فربه و پر خوار.
وطیفه کن: یعنی مقرر کن، به طور مستمر به او بده.
ذُکُور: جمع ذَکَر: مرد، نرینه.
اناث: جمع اُنثَى: مادینه.
ذُکُور وهم اناث: یعنی همهْ مردم،(همگان از داورى درست تو خشنودند).
داد: عدل.
المُستَغاث: آن که فریاد از او خواهند، و گاه به معنى فریادخواهى به کار رود.
با نمک: کنایه از خوش سخن، که مطلبى را نیکو تقریر کند.
تَفَحُّص: جست و جو، پرسش.
اعیان: جمع عین: بزرگ با شخصیت. و در اینجا مقصود کسانى هستند که قاضى در شناخت اشخاص یا اطلاع از عدالت آنان، از ایشان پرسش کند.
نمودن: نشان دادن، بیان کردن.
رَمه: جمع، گروه. و مقصود زندانیاناند.
مُرده ریگ: میراثى، موروثى. و در اینجا به معنى وامانده زشت و منفور است.
تیرِ قهر خویش بر پرّش زنم پرّ و بال مُرده ریگش بر کنم
3558/د 5
همچو کافر...: زندان تو براى من چون بهشت است.
ردّ: راندن، بیرون کردن.
تقصیرى: نادارایى، فقیرى.
کد: گدایى.
( 624) ما از این قحطى سه ساله نزد مولانا که سایهاش مستدام باشد داد خواهیم. ( 625) یا بگو این گاومیش پر خور از زندان برود یا از موقوفات وظیفهاى برایش معین کن. ( 626) اى قاضى محترم که زن و مرد از تو خوشنودند بداد برس الامان. ( 627) وکیل نزد قاضى رفته شکایت زندانیان را بتفصیل نزد او بیان کرد. ( 628) قاضى او را از زندان احضار کرده و در اطراف شکایتى که شده بود از معتمدین خود تحقیق کافى نمود. ( 629) و در پیش قاضى ثابت شد که تمام شکایتها صحیح است. ( 630) بنا بر این گفت برخیز و بخانه پدرى خود برو. ( 631) آن شخص گفت من خانهاى ندارم خانهام نیکىاى است که تو بمن کردهاى و مثل کفار بهشت من زندان تو است .( 632) اگر تو از زندان بیرونم کنى از فقر و تنگدستى خواهم مرد.
|
محمدرضا افضلی تحصیل کرده درحوزه معارف، پژوهشگر ونویسنده کتاب معارف مثنوی، سروش آسمانی در4جلد(شرح موضوعی مثنوی)، درمحضر مولانادر6جلد(شرح کامل مثنوی معنوی)، شرح لبّ اللباب مثنوی در2جلد،دانشنامه عزالی در4جلد .... |
