ظاهر معرّف شخصیت انسان نیست

هُمام: بزرگ، بزرگوار، جوانمرد

صُحًّا لَک: صُحّ: تندرستى از بیمارى.. تندرست باشى. جمله دعایى است که معمولاً به کسانى که از گرمابه بیرون آمدند گویند.[1]

نَعِیمٌ دائمُ: شادى همیشگى. امروز در تداول عرب زبانان به آن که از گرمابه بیرون آید نَعِیماً گفته شود و پاسخ آن «أنعَمَ اللَّهُ عَلَیک» است.

رمزى ز آن بگو: اشارتى کن بدان چه خواجه‏تاش من گفته است.

دین تباه: بى‏دین.

همچو سگ در قحط: یعنی بسیار بدبخت و پست.

گُه خوار: گنده خوار، و در اینجا استعارت از یاوه گو و چرند گوست.

دمادم: پی در پی

جَرَس: زنگ. جرس را از آن روى مشبَّه به آورده است که جز صدا چیزى ندارد و درون آن تهى است.

تو را از وى دانستم: از درون هر دوتان آگاه شدم. فرق تو و او براى من آشکار شد.

از تو جان گنده است: یعنی تو با وجود ظاهر خوب، باطن بد داری.

پس نشین: هر چه دورتر رو گنده جان: درون پلید، بد نفس.

( 1008) چون غلام دیگر از گرمابه باز گشت شاه او را نزد خود طلبید. ( 1009) گفت صحت و عافیت بر تو باد و نعمت همیشگى بر تو گوارا باد که بس لطیف و ظریف و خوش سیما هستى‏. ( 1010) افسوس اگر آن عیبى که غلام رفیقت مى‏گفت در تو نبود. ( 1011) هر کس روى زیباى تو را مى‏دید مسرور شده و دیدارت بملک جهان مى‏ارزید. ( 1012) غلام گفت اى پادشاه شمه‏اى آن چه او در حق من گفته بمن بگو تا بدانم چه گفته است‏. ( 1013) شاه فرمود رفیق تو اول شرح دو روئى تو را داده گفت تو در ظاهر دوا و در باطن درد هستى‏. ( 1014) غلام چون بد گوهرى رفیقش را از شاه شنید دریاى خشمش بجوش آمده‏. ( 1015) رنگ چهره‏اش از اثر غضب سرخ شده کف بر لب آورده هجو گویى آغاز کرده‏. ( 1016) گفت او از اول که با من بوده مثل سگى که در قحطى باشد همیشه سرگین خور بود و چنین بود و چنان بود. ( 1017) غلام پى در پى هجو رفیق خود را همى‏گفت تا شاه دست بر لب او نهاده و گفت بس کن‏. ( 1018) که فرق تو را با او فهمیدم رفیق تو دهانش بد بو است و تو روح و جانت متعفن است‏. ( 1019) اى گنده جان عقب برو و دور شو تا او امیر بوده و تو مطیع و فرمان بردار او باشى‏ .