اندیشه‏های انسان شکل‌دهندهْ زندگی ظاهری وباطنی ما هستند.

گُزین: پسندیده، محبوب، کار آمد.

اندیشه: اراده و فکر، که اصل حیات است. و در همه انسانهاست و اصل وجود آنان همان فکرت است.

          اى برادر تو همان اندیشه‏اى             ما بقى تو استخوان و ریشه‏اى‏

          گر گُل است اندیشه تو گلشنى             ور بود خارى تو هیمه گلخنى‏

278- 277 / د /2

سَمَک: ماهى.

هَول: ترسناک، عظیم جثه.

آن فکر و خیال: اندیشه و جنبهْ درونی و معنوی هستی است که اگر سایه‏ها و اعراض و آثار ما را به خود مشغول نکند، آن را می‌توانیم ببینیم.

بر گشاید: جسم را رها کند. و مقصود روز قیامت است.

پشم: استعاره از عرضهاى جسمانى.

چون پشم: برگرفته است از آیه «وَ تَکُونُ اَلْجِبالُ کَالْعِهْنِ اَلْمَنْفُوشِ: و کوهها چون پشم زده است.»[1]

سما: آسمان.

نه سما بینى...: چنان که در قرآن کریم است: «کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ وَ یَبْقى‏ وَجْهُ رَبِّکَ ذُو اَلْجَلالِ وَ اَلْإِکْرامِ.»[2]

حَىّ: زنده.

وَدود: دوست دارنده.

مولانا بار دیگر به جنبهْ معنوی و ذهنی انسان می‏‏پردازد و می‌گوید: اندیشه‏های ما شکل‌دهندهْ زندگی ظاهری وباطنی ما هستند. یک پادشاه وجودش در حکم صدهزار سپاهی است که زیر فرمان او هستند، اما همین وجود صدهزاره اسیر اندیشه‏هایی است که از ذهن او می‏‏گذرد. انسان‏های بی‌شمار را مشاهده کن که چگونه بر اثر یک اندیشه در روی زمین مانند سیل، روان می‏‏شوند! اگرچه ارزش و اهمیت اندیشه در نظر مردم آن چنان شناخته نیست و خرد را ناچیز می‏‏انگارند، ولی اندیشه مانند سیلی خروشان، عالم را می‌خورد و می‌برد. بنابراین، باید بگوییم که در جهان، هر صنعت و حرفه‌ای بر فکر و اندیشه قائم است و همان‌گونه که در بحث پیشین اشاره کردیم، نظام هستی این جهان بر اندیشه استوار است. خانه‏ها و کاخ‏ها و شهرها و... از آن فکر زنده‌اند، همان‌طور که ماهی در دریا زنده می‏‏ماند. پس چرا بر اثر نادانی، در نظر تو ـ‌که کوردلی‌ـ جسم مانند سلیمان(ع) با حشمت و جلال جلوه می‏‏کند؟ یعنی به زندگی مادی و جنبهْ حیوانی وجود خود اهمیت می‏‏دهی. و چرا فکر را مانند مورچه، حقیر و کوچک می‌پنداری؟ تو مانند سنگی بی‌جان از جهان اندیشه آسوده و بی‌خبری، زیرا تو فقط نقش و صورتی و از عقل و معنا بهره‌ای نداری. وقتی که چشم باطن باز باشد کوه با همهْ بلندی و سختی، مانند پشم نرم به نظر می‏‏آید . این سخن برگرفته از قرآن است که جز خدای واحد حی و‌دود که روح و حقیقت هستی است، چیزی نخواهی دید.