پیوند روح آدمی با روح الهی

روح او با روح شه...: برگرفته است از حدیث «الأَرواحُ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ فَما تَعارَف مِنها ائتَلَفَ وَ ما تَنَاکر مِنها اختَلَف: روحها سپاهیان‏اند فراهم. آن چه از آنها آشنا باشند با یکدیگر الفت گیرند و آن چه ناآشنا بودند از هم جدا شوند.»[1]

کار: اختیار قدرت، اثر.

آن که پیش از تن بدست: روح که به امر حق تعالى از دیگر عالم به تن‏ها دمیده مى‏شود. و آن چه جسم و عوارض جسمانى است، پدید شده در این عالم است.

عارف: کسى که به نور حق مى‏بیند. کسى که چشم حقیقت بین دارد.

          آن چه تو در آینه بینى عیان             پیر اندر خشت بیند بیش از آن‏

          پیر ایشان‏اند کین عالم نبود             جان ایشان بود در دریاى جود

          پیش از این تن عمرها بگذاشتند             پیشتر از کشت بر برداشتند

          پیشتر از نقش جان پذرفته‏اند             پیشتر از بحر دُرها سفته‏اند

170- 167/ د / 2

أحوَل: دو بین. در این بیت کنایت از آن که تواناى دیدن حقیقت نباشد. ظاهر بین. که تنها توان درک عالم جسمانى را دارد.

کشتهاى اول: کنایه از مقدّرات الهى. آن چه در علم خدا گذاشته. آن چه خدا براى انسان مقدّر فرموده و سرانجام بدو خواهد رسید.

( 1053) گفتى روح او با روح شاه پیش از خلقت تن مربوط بوده‏اند . ( 1054) کار با آن جوهریست که پیش از این تن بوده و از اینها که بعداً حادث شده است باید بگذرى‏ . ( 1055) چشم عارف همواره راستگو و واقع بین بوده و احول نیست چرا که او همواره نظرش بکشته‏هاى اولى است و از روى آن نتیجه و میوه را مى‏داند . ( 1056) چشم او متوجه او است که در هر مزرعه چه کاشته‏اند و تخمى که پاشیده شده گندم است یا جو .

هستی ما پیش از آن‌که در عالم تعین ظاهر شود و به قالب خاکی درآید، در علم الهی وجود دارد. این هستی خاکی، حادث و ناپایدار است، اما آن هستی، به هستی حق پیوسته و جاودانه است. آن هستی غیر مادی، وحدت دارد و آن‌چه در ازل آفریده شده، یکی است. در این عالم خاک، جلوه‌های گوناگون آن هستی است. کسانی که فقط دید این جهانی دارند، مثل آدم احول، یکی را دو‌تا و چندتا می‌بیند. عارفان، چشم به کشته‌های ازلی دارند و در چشم آنها هرچه هست، یکی است. عارف، گندم و جو را جدا از یک‌دیگر و دو پدیده نمی‌داند؛ زیرا چشم به عالمی دوخته است که "پیش از این تن "وجود داشته است.