باید آتش شهوت و غضب را با مدد انفاس اولیاءالله خاموش ساخت(دنباله)

حس و فکر تو: یعنی حواس و افکاری که ما را به دنیا و زندگی مادی مشغول می‌دارد و از آتش است.

‌حس و فکر شیخ‌: نوری است که این آتش را خاموش می‌کند «نورکم اطفاء نار الکافرین»؛

چِک چِک: (اسم صوت) صدای جرقه آتش است یا صدایی که پس از ریختن آب از چوب‌های نیم سوخته برمی‌خیزد .

سِیسَنبَر: سوسنبر، سبزى باشد میان نعنا و پونه ، نعناع طبى[1]

پهنا رفتن: کنایه از دور شدن از مقصد. چه، آن که خواهد زودتر به منزل رسد باید راه راست را پیش گیرد و آن که به پهنا رود از مقصد دور مى‏افتد. و مقصود این است که از آن چه در پى بیان آن بودیم باز ماندیم و به مطلب دیگرى پرداختیم.

اى حسود: مولانا در خلال مثنوى فراوان به تعریض و تصریح از حسودان گله کرده است و پیداست که مخاطب او کسانى هستند که بر عارفان حقیقى رشک مى‏برند، و اقبال مردم به آنان موجب حسدشان مى‏شود.

زود: اسم است به معنى فعل.

سال بى‏گه شدن: عمر به پایان رسیدن.

وقت کشت نبودن: استعاره از مجال توبه و عبادت تنگ گردیدن.

کرم در بیخ درخت تن فتادن: استعاره از هوا و هوس غلبه کردن.

در آتش نهادن: استعاره از ریاضت کشیدن و به عبادت پرداختن.

( 1260) حس تو و فکر تو همگى از آتش و حس و فکر شیخ از نور رحمت است‏ . ( 1261) وقتى آب نور او بروى آتش بچکد صداى جغ جغ از آتش بر آمده بناى جست و خیز مى‏گذارد . ( 1262) وقتى از نفس تو صداى جغ جغ آمد تو در جواب او بگو درد. مرگ. ساکت باش. تا وقتى که دوزخ نفس تو سرد شود . ( 1263) باید این کار را بکنى تا آتش نفس گلستان تو را نسوزاند و ریشه عدل و احسان را نکند . ( 1264) پس از آن هر چه بکارى سبز شده و بر مى‏دهد و گلستان تو پر از لاله و نسرین و سیسنبر مى‏گردد . ( 1265) باز داریم به پهنا راه مى‏رویم و از راه مستقیم منحرف شدیم بر گرد مقصد تو کجا بود و کجا مى‏رفتى؟ ( 1266) سخن در این بود که خر تو لنگ است و منزل بسیار دور . ( 1267) وقت زراعت گذشته و فصل کشت سپرى گشته و غیر رو سیاهى و کارهاى زشت براى تو باقى نمانده است‏ . ( 1268) بیخ درخت عمر کرم خورده شده و وقت آن است که هیزم آن در آتش سوخته شود .

مولانا می گوید: آن مؤمنی که چشمه رحمت الهی است، مرد و‌اصلی است که سیرتی بسان آب دارد. پس باید آتش شهوت و غضب را با مدد انفاس اولیاءالله خاموش ساخت. او می‌گوید: آتش نفست وقتی چک چک می‌کند، به او بگو مرگت باد تا بر اثر این نهیب، دوزخ نفست سرد شود. مبادا گلزار روح و گلستان تو، یعنی جنبه نورانی و ایمانی وجود که در آن عدل و احسان تو جای دارد، مورد حریق نفس قرار گیرد.

پس از آن‌که آتش نفس را به نور ایمان خاموش کردی، خواهی دید که سوسن‌‌بر ـ که گیاهی است از تیره نعناع ـ با گلهای ارغوانی یا سرخ، در وجودت می‌روید.

مولانا می‌گوید: باز رشته کلام از دست رفت، و به کژ‌‌راهه دچار شدیم، ما می‌خواستیم بگوییم: ای حسود! خرت لنگ است و مقصد دور، شتاب کن! سال بیگه شد؛ یعنی آخرین فرصت زراعت نیز همانند سال گذشته از دست می‌رود و اینک جز سیاه‌رویی و زشت‌کاری برای تو چیزی نمانده است. کرم نفس، ریشه درخت جسم را خورده است؛ باید آن درخت را برکند و به کام آتش افکند.