انتقاد از حسد و حسودان

یوسفان: استعاره از اولیاى خدا.

اخوان: استعاره از حسودان.

گُرگ: استعاره از حسد است چنان که یعقوب از درون فرزندان آگاه بود و حسد آنان را بر یوسف مى‏دانست گفت «مى‏ترسم از او غافل شوید و گرگ او را بخورد.»[1]

حَلیم: بردبار.

زفت: یعنی قوی و نیرومند.

فعل: کردار، رفتار.

زخم کردن: صدمه زدن، آسیب رساندن. چنان که از روى حسد یوسف را در چاه افکندند.

لَبِق: زیرک. لیکن در این بیت به معنى اسمى به کار رفته است: زیرکانه، ماهرانه.

عذر لبق: یعنی عذرخواهی با چرب‌زبانی و ظاهر خوب.

إنَّا ذَهَبنا: ما رفتیم. برگرفته است از آیه «قالُوا یا أَبانا إِنَّا ذَهَبْنا نَسْتَبِقُ وَ تَرَکْنا یُوسُفَ عِنْدَ مَتاعِنا فَأَکَلَهُ اَلذِّئْبُ وَ ما أَنْتَ بِمُؤْمِنٍ لَنا وَ لَوْ کُنَّا صادِقِینَ: گفتند پدر ما، ما براى مسابقت رفتیم و یوسف را نزد کالاى خود گذاردیم، و گرگ او را خورد و تو ما را باور نمى‏دارى هر چند ما راستگو باشیم.»[2]

بیست: بایست، منتظر باش.

 ( 1409) یوسفان خوب رو از رشک و حسد زشت رویان خود را پنهان کرده‏اند و بر اثر وجود دشمنان است که خوبان گرفتار آتش مى‏شوند . ( 1410) یوسفان از مکر برادران بچاه افتاده و همان برادران هستند که از حسد یوسف را بگرگ مى‏دهند . ( 1411) ببین که یوسف مصرى از حسد چه صدمه دید این حسد در کمین یوسفان گرگ خونخوارى است‏ . ( 1412) یعقوب همان پیغمبر بردبار همواره بر یوسف از همین گرگ حسد بیم داشت‏ . ( 1413) گرگ ظاهرى گرد یوسف نگردید ولى حسد همین گرگ باطنى کارى کرد که از گرگ ظاهرى بیش‏ افتاد . ( 1414) همین گرگ باطنى بود که یوسف را زخمى کرد و براى اینکه عذرى بتراشد مکرى بکار برده گفت ما براى مسابقه رفتیم. ( 1415) صد هزاران گرگ نمى‏تواند چنین مکرى بیندیشد ولى این گرگ باطنى بالاخره رسوا خواهد شد .

مولانا رابطهْ مردان حق و عوام‌الناس را به رابطهْ یوسف و برادرانش تشبیه می‏کند و می‌گوید: مردان حق، به‌خاطر خوبی مورد حسد عوام اند، و گرگی که این یوسفان را می‏آزارد حسد است. مولانا برای توضیح بیشتر به آیه 17 سورهْ یوسف اشاره می‏کند که مطابق آن، برادران یوسف، پس از آن‌که یوسف را در چاه می‏اندازند پیش پدر می‏آیند و به دروغ می‏گویند: ای پدر! ما با هم به دویدن رفتیم و یوسف را کنار کالاهای خود رها کردیم و گرگ او را خورد. چه بر سر یوسف آمد، مگر گرگ ظاهری می‏توانست به یوسف نزدیک شود. این گرگ حسادت بود، از انسان‏های گرگ سیرت که بر یوسف زخم زدند. بر حذر باش و اگرصبر کنی خواهی فهمید که عاقبت این گرگ سیرتان رسوایی است.