عکس ِتعظیم ِپیغام ِسلیمان در دل ِبلقیس، از صورت ِحقیر ِهُدهُد

از سرِ اخلاص بایست تسلیم و منقاد استادِ راهنما بود

صد تو: صد لایه، کنایت از بسیار.

بلقیس: نام ملکه سباست. در قرآن کریم از وى به «امرأه» تعبیر شده است. در عهد عتیق (متن عربى) نیز «ملکه سبا» گفته شده. (عهد عتیق، اول پادشاهان، فصل 10، آیه 1) بعض مفسران هم او را به همین نام (بلقیس) یاد کرده‏اند. نویسند: دختر پادشاهى بود به نام هدهاد. (تفسیر ابو الفتوح) پادشاهى بزرگ بود. (کشف الاسرار) در دائرة المعارف اسلام نیز اصل کلمه را عبرى و به معنى کنیز گرفته‏اند. همچنین«بلقیس» در این جا می تواندکنایه از مرید پاکدلی باشد که کلام راهبر و استاد راهنما‌ی خود را سریعا درک می‌کند و از سر اخلاص، تسلیم و منقاد استاد می‌شود.

صَد مَرده: کنایت از فراوان، بسیار.

نکته‏هاى با شمول: در بر گیرنده معانى بسیار. برگرفته است از آیه «إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتابٌ کَرِیمٌ»[1]

 با حقارت در رسول ننگریست: او را بزرگ شمرد.

( 1605) صد بار رحمت بر آن بلقیس باد که خداى تعالى عقل صد مرد باو داده بود. ( 1606) هدهدى نزد او آمده از حضرت سلیمان نامه آورد یعنى چند حرفى نشانى از طرف آن حضرت آورده بود. ( 1607) بلقیس آن نکات را که شامل بسى مطالب بود خوانده و به رسول و پیام آور با نظر حقارت نگاه نکرد.

بدون شک مولانا در سرودن این ابیات نگاه تفسیرگونه به سوره مبارکه نمل داشته است. در قصص قرآن از تفسیر ابو بکر عتیق از این داستان و سبب ناپدید شدن هدهد و رفتنش به رسالت نزد بلقیس ترسیمى شاعرانه دیده مى‏شود.[2]

صد رحمت بر بلقیس که حضرت حق تعالی، عقل صد مرد را به او بخشید. هد‌هد از بارگاه سلیمان نامه‌ای آورد که حاوی چند نکته و سخن بود. این مطلب اشاره دارد به آیات سوره نمل که خداوند می‌فرماید: «قَالَتْ یَا أَیُّهَا المَلَأُ إِنِّی أُلْقِیَ إِلَیَّ کِتَابٌ کَرِیمٌإِنَّهُ مِن سُلَیْمَانَ وَإِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِأَلَّا تَعْلُوا عَلَیَّ وَأْتُونِی مُسْلِمِینَ»: ای سران قوم! افکنده شد به سوی من نامه‌ای گرامی، سلیمان و این‌طور است: به نام خداوند بخشاینده مهربان، مباد که بر من برتری جویی، بیایید به نزد من فرمانبردار[3]. بلقیس آن نامه را که حاوی نکات دقیق و باریک بود خواند‌، ولی با دیده حقارت به هدهد پیام رسان نگاه نکرد.