ادامه داستان موسی وشبان

توحید عاشقانه وتنزیه عالمانه

آن‌که گفت انّی مرضت لم تعد: یعنی آن کس که خدا به او گفت: بیمار شدم و تو به عیادتم نیامدی، فقط بنده‌ام رنجور نشد، بلکه من (خالق) نیز بیمار شدم. اشاره دارد به حدیث: « إنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلّ یَقُولُ یَومَ القِیامَةِ یَا بنَ آدَمَ مَرِضتُ فَلَم تَعُدنِى. قالَ یا رَبِّ کَیفَ اَعُودکَ وَ أنتَ رَبُّ العالَمِینَ. قالَ أما عَلِمتَ أنَّ عَبدِى فلانًا مَرِضَ فَلَم تَعُدهُ أما عَلِمتَ أَنَّکَ لَو عُدتَهُ لوجَدتَنِى عِندهُ؟: پروردگار در روز قیامت می‏گوید: ای فرزند آدم! من بیمار شدم و تو به عیادت من نیامدی؟ می‏گوید: پروردگارا چگونه به عیادت تو بیایم که تو پروردگار جهانیان هستی. خداوند می‏گوید: آیا نمی‏‏دانستی که فلان بندهْ من بیمار است و به عیادت او نرفتی. آیا نمی‏‏دانستی که اگر او را عیادت می‏کردی مرا آن‌جا می‏یافتی.[1] این خبر از طریق امیر مؤمنان از رسول خدا آمده است.[2]

 بى‏یَسمَع: برگرفته است از حدیث قدسی «وَ ما یَزالُ عَبدِى یَتَقَرَّبُ إِلَیَّ بِالنَّوافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإذا أحبَبتُهُ کُنتُ سَمعُهُ الَّذِى یَسمَعُ بِهِ وَ بَصَرُهُ الَّذِى یُبصر به...: پیوسته بنده من با نافله‏ها به من نزدیکى مى‏جوید تا آن که او را دوست گیرم و چون او را دوست گرفتم گوش اویم که بدان مى‏شنود و دیده او که بدان مى‏بیند.»[3]

          رو که بى‏یسمع و بى‏یبصر تویى             سر تویى چه جاى صاحب سر تویى‏

1938/ د / 1

خاص حق: بنده‏اى که خدا او را به خود مخصوص کرده است، ولى حق.

ورق: استعاره از دل یا نامه اعمال که خطا و صواب در آن نویسند.

حَلیم: بردبار.

ساکن: آرام.

 ( 1742) و فرمود «انى مرضت لم تعد» من بیمار شدم و عیادتم نکردى زیرا تنها بنده من مریض نشد بلکه من مریض شدم‏. ( 1743) آن بنده‏اى که گوش و چشمش در خداوند سمیع و بصیر فانى شده شنوائى و بینایى از خود ندارد این سخنان در حق او هم سزاوار نیست‏ . ( 1744) با خاصان حق سخنان بى‏هوده گفتن دل را مى‏میراند و نور جان را سیاه مى‏کند . ( 1745) اگر تو بمردى فاطمه خطاب کنى با اینکه مرد و زن همه یک جنسند ( 1746) هر چه هم آن مرد خوش خلق و با حوصله باشد تا مى‏تواند بر علیه تو قیام کرده حتى قصد جان تو را مى‏کند .

تا این‌جا مولانا از نسبت دادن صفات بنده به پروردگار سخن گفت. اکنون می‏گوید: در مورد مردانِ حق و واصلان و پیران هم نباید چنین نسبت‏ها و تشبیهاتی به کار برد. مولانا می‏گوید: ترک ادب به خاصان حق، باعث دل‌مردگی ما و سیاهی نامهْ اعمال ما می‏شود.