ولی‌نعمتان، جبرئیل رحمت‌اند(ادامه2) 

بو بکر رَبابى: از صوفیانی است که سال‌ها در سکوت زندگی کرد. عرفا ناگفتن اسرار را به حالت او تشبیه می‏‏کنند.

دست در آهن‌زدن: پرداختن به کارهای سخت است و این ناگفتن رازها خود یکی از آن کارهای دشوار پیشوا و مرشد است.

چون داود: اشاره است بدان چه مفسران در باره داود (ع) نوشته‏اند که: چون بر بنى اسرائیل ولایت یافت شبها ناشناس مى‏گردید و از مردم در باره خود مى‏پرسید. شبى فرشته‏اى به صورت آدمى بر وى پدید شد از او در باره داود (ص) پرسید، فرشته گفت نیک است، اما از بیت المال مى‏خورد. داود پیشه زره سازى گرفت و خدا آهن را در دست او نرم ساخت.[1]

محال حالی شود: یعنی ناممکن امکان پذیرد و هم‌چنان‌که مرغ بی‌بال و پر به پرواز آید، روح مردم نا‌آگاه نیز از هدایت پیامبر بال بگیرد و پرواز کند.

چون یَدُ اللَّه: برگرفته است از آیه «إِنَّ اَلَّذِینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اَللَّهَ یَدُ اَللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ: آنان که با تو بیعت مى‏کنند همانا با خدا بیعت مى‏کنند. دست خدا برتر دست آنان است».[2]

          دست او را حق چو دست خویش خواند             تا ید اللَّه فوق ایدیهم براند

2972/ د / 1

دستِ دراز: کنایه از قدرت فراوان.

مُقرى: قرآن خوان.

انشَقَّ القَمَر: ماه شکافته شد. برگرفته است از آیه «اِقْتَرَبَتِ اَلسَّاعَةُ وَ اِنْشَقَّ اَلْقَمَرُ.»[3]

 این صفت: قدرت رسول (ص) بر کارهاى خارق عادت.

خواب: استعاره از ادراک حسى.

سر از خواب بر آوردن: مردن و حشر شدن پس از آن یا حس را رها کردن و به عقل گراییدن.

          خواب و خورت ز مرتبه عقل دور کرد             آن گه رسى به خویش که بى‏خواب و خور شوى‏

(حافظ)

وَ اللَّهُ أعلَمُ بالصَّواب: و خدا بدان چه درست است داناتر است.

در این ابیات مولانا به آیهْ ‌شریفه سوره «فتح» اشاره می‏‏کند که: «دست خدا بالای دست کسانی است که در راه حق کار می‏‏کنند و دست آنها در کارها دست خداست.» مولانا از زبان پیامبر می‏‏گوید: چون دست انبیا دست خداست، دست من می‏‏تواند از عالم خاک فراتر رود. به همین دلیل معجزهْ شکافتن ماه صورت می‏‏گیرد. به آیهْ ‌شریفه سوره «قمر» اشاره دارد که درباره این معجزه پیامبر است. البته اینها حقایق توصیف‌ناپذیری است که ما فقط در حد عقل‏های ضعیف آنها را توصیف می‏‏کنیم. اگر تو سر از خواب برداری و اسرار الهی را درک کنی، می‌دانی چه می‏‏گویم. همین و بس. خدا بهتر می‏‏داند.

خر می‌راندم: یعنی بدون توجه به دشنام‏های تو کار خودم را می‌کردم،

رَبِّ یَسِّر: (جمله دعائیه) یعنیپروردگار من آسان کن، اشاره دارد که موسی برای مقابله با فرعون از خدا یاری می‏‏خواهد: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِیوَیَسِّرْ لِی أَمْرِی»:(موسى) گفت: «پروردگارا! سینه‏ام را گشاده کن؛و کارم را برایم آسان گردان![4]

مرد عاقل می‏‏گوید: من فرصت نداشتم یا عقلاً مُجاز نبودم که سبب تازیانه‌زدن را برای تو بگویم و از طرفی نمی‌توانستم تو را در آن حال واگذارم. من هم مثل پیامبر در واقعه احُد می‌گفتم: خدایا، این مردم نمی‏‏دانند، آنها را هدایت کن.مولانا می گوید: واقعیت این است که: مردان خدا مظهر شفقت وهادیان مردم نادان اند، که در خواب غفلت‏اند، آنان که خواهان مار و کژدمِ شهوت اند. اولیاى حق آنان را اندرز مى‏دهند و گاه تکلیفهاى سخت بر عهده‏شان مى‏نهند تا آن کژدم و مارها را از درون خود برون اندازند. در عین حال نه اجازه دارند تا سبب این تکلیفها را چنان که باید بیان دارند و نه می توانند غافلان را به حال خودشان گذارند، ناچار پى در پى هدایت آنان را از خدا خواهان‏اند.