اعتماد کردن بر تملّق و وفاى خرس

ولی‌نعمتان، سراپا دادرسی وعدالت‌اند

اولیاى حق، واسطه فیض‏اند

 در انوار سهیلى که تحریرى از کلیله و دمنه است. سخن از دوستى باغبان با خرس است. و خلاصه آن اینکه: باغبانى از غایت تنهایى با خرس طرح دوستى افکند. و خرس در باغ او خانه گرفت. چون باغبان به خواب مى‏رفت مگسان بر روى او مى‏نشستند و خرس آنها را مى‏راند. لکن مگسان باز هجوم مى‏آوردند. خرس براى آن که باغبان را از گزند مگسان آسوده کند سنگى بزرگ بر روى باغبان افکند، مگسان را آسیب نرسید و باغبان بمرد.[1] در این قصه نیز مانند قصه های دیگر مولانا به ضبط وحفظ جزئیات توجهی ندارد ومضمون کلی را برای ادای مقصود خود به کار می گیرد.

شیر مردان: استعاره از اولیای خدا است.

ستونهاى خللهاى جهان: انقروى از ابو درداء آورده است: پیمبران میخهاى زمین بودند، چون نبوت منقطع شد خدا جاى آنان مردمى از امت مرا گمارد که آنان را ابدال گویند. آنان بر مردم به بسیارى روزه و نماز برترى نیافتند بلکه به خوى نیک و نیت درست و دل سالم براى همه مسلمانان و نصیحت ایشان به خاطر رضاى خدا. اینان خلیفه‏هاى پیمبران‏اند. مردمى هستند که خدا آنان را براى خود بر گزید و با علم خود خالص خویششان گردانید. و آنان چهل صِدّیق‏اند. سى تن از ایشان دلهاشان بر (مثال) دل ابراهیم خلیل الرحمن‏اند. زمین به واسطه آنان بر پاست و خدا مکروهات را به آنان از مردم زمین باز مى‏گردانند. باران به خاطر آنان مى‏بارد و روزى به سبب آنان داده مى‏شود و به برکت ایشان بر دشمنان پیروز مى‏شوند (انتهى) مضمون برخى از این روایت را در «زیارت جامعه» مى‏توان دید. [2]

محض: خالص.

داورى: داد دهى، دادگرى.

بى‏رشوت‏اند: در کار نیک از کسى مزد نمى‏خواهند.

          من نکردم امر تا سودى کنم             بلکه تا بر بندگان جودى کنم‏

1756 / د /2

 این چه: براى چه؟ چرا.

یک بارگى: از جان و دل.

( 1936) اژدهایى مشغول بلع خرسى بود که شیر مردى بفریادش رسید . ( 1937) بلى وقتى افغان مظلومان بلند مى‏شود شیر مردان در عالم کمک آنها هستند . ( 1938) و از هر جا که بانگ مظلومى بلند شود چون رحمت حق به- آن طرف مى‏دوند . ( 1939) همانها که ستون شکست خوردگان جهان و طبیب مرضهاى نهانى بوده‏ . ( 1940) مهربانى محض و داورى و رحمت خالصند و چون حق تعالى بدون سبب و علت و پاداش بداد مظلومان مى‏رسند . ( 1941) اگر بپرسند که براى چه اینان را یارى مى‏کنى مى‏گوید فقط براى آن که بى‏چاره و غمگین است‏. ( 1942) اسباب شکار شیر مردان مهربانى است زیرا که در جهان دارو فقط درد سر را سراغ مى‏گیرد . ( 1943) دوا بجایى مى‏رود که درد هست و احسان بسراغ فقیر مى‏رود .

اولیاى حق، واسطه فیض‏الهی اند از جانب خداوند. چنان که در حدیث است « زمین از امام تهى نبود تا اگر مؤمنان چیزى افزودند، بر گرداند و اگر کاستند براى آنان تمامش سازد».[3] جامى در این باره چنین نویسد: خداوند سبحانه و تعالى برهان نبوى را باقى گردانیده است. و اولیا را سبب اظهار آن کرده... از آسمان باران به برکات اقدام ایشان آید، و از زمین نبات به صفاى احوال ایشان روید و بر کافران مسلمانان نصرت به همت ایشان یابند.[4]

مولانا می افزاید، تنها مردان حق در این جهان، دلاوران و شیرمردانی هستند که هرگاه ستم‌دیدگان، فریاد یاری برکشند به یاری آنان شتاب‌اند. و همانند رحمت حق‌تعالی بدان سو می‌دوند. مردان حق، هم‌چون ستون‏هایی برای دنیای رو به ویرانی و طبیب بیماری‏های پنهان هستند. آنان سراپا محبت و دادرسی و عدالت‌اند و مانند حق تعالی، رحمت و لطفشان بی‌شائبه و بدون علت است. سبب یاری به دیگران را، اندوه و بی‌چارگی ستم‌دیده می‏‏دانند و بس. شیرمردان همانند دارویی هستند که خود در پی درد می‏‏روند و آن را درمان می‏‏کنند.