وظیفهْ پیامبری (ادامه نگاهی به سوره عبس)

این یک ضریر: همان نابینای حق‌جو، ابن‌امّ‌مکتوم است.

قیصر: لقب امپراتوران روم.

النّاسُ مَعادِنُ: مردم معدنهایند. این حدیث به صورتهاى مختلف آمده است: «قالَ النَّبیُّ (ص) النّاسُ مَعادِن کَمَعادِنِ الذَّهَبِ وَ الفِضَّةِ.»[1]

مُکتَنِس: (اسم فاعل از اکتناس، از ریشه کنس روفتن: خس و خاشاک روینده) به‌معنای پوشیده است. در این‌جا به‌معنای آن‌چه به نظر نیاید و اندک باشد، آمده است.

گر دو سه ابله: اشاره است به مضمون برخى از آیه‏هاى قرآن کریم در دل دارىِ رسول اکرم (ص)، هنگامى که منکر او مى‏شدند، از جمله مى‏گفتند: «لَقَدْ وُعِدْنا هذا نَحْنُ وَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ إِنْ هذا إِلاَّ أَساطِیرُ اَلْأَوَّلِینَ. قُلْ سِیرُوا فِی اَلْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ اَلْمُجْرِمِینَ. وَ لا تَحْزَنْ عَلَیْهِمْ وَ لا تَکُنْ فِی ضَیْقٍ مِمَّا یَمْکُرُونَ همانا ما و پدران ما را پیش از این، این چنین وعده دادند. این جز افسانه پیشینیان نیست. بگو بگردید در زمین پس بنگرید پایان گنهکاران چه بود. و بر آنان اندوهگین مباش و از حیلتى که به کار مى‏برند تنگدل مشو.»[2]

 حق براى تو گواهى مى‏دهد: اشاره است به آیه‏هایى که تصدیق رسالت رسول (ص) را کند.[3]

 ( 2080) اى احمد (ص ع) این یک کور نزد خداوند از صد قیصر بهتر و از صد وزیر عزیزتر است‏. ( 2081) «الناس معادن» را بیاد آور که این کور معدنى است بهتر از صد هزار معدن ( 2082) معدن لعل و عقیق سر پوشیده و پنهان بهتر از صد هزار کان مس است‏. ( 2083) اى احمد (ص ع) اینجا مال بدرد نمى‏خورد در اینجا سینه پر از شراره عشق و دود آه و درد طلب خریدار دارد. ( 2084) کور روشن دل آمده در را مبند و باو نصیحت کن که پند شایسته او است‏. ( 2085) اگر چند نفر ابله تو را انکار کنند تو که معدن قند هستى از انکار آنها کى تلخ خواهى شد. ( 2086) اگر این دو سه احمق بتو تهمت بزنند حق براى تو گواهى خواهد داد که از تهمت برى هستى‏.

مولانا به حدیثی که در منابع گوناگون با عبارات متفاوت آمده است، اشاره می‌کند: «الناس معادنٌ تجدون خیارهُم فی الجاهلیةِ خیارُهُم فی الإسلام إذا فقهوا؛ مردم همانند معادن‌اند. مردم دوران جاهلیت، اگر دانش و آگاهی پیدا کنند در دوران اسلام نیز برگزیده‌اند.» همین آگاهان یا همان نابینای حق‌جو را به معادن کوچک لعل وعقیق تشبیه می‏‏کند. ای پیامبر، مخالفت سران قریش ارزش تو را پایین نمی‏‏آورد و پروردگار گواه عظمت مقام توست.