تملق کردن ِدیوانه جالینوس را و ترسیدن ِجالینوس

جنسیت و تناسب روحی و معنوی

 جالینوس: پزشک و فیلسوف معروف یونانى (199- 129 ق. م)، در پرگاموس متولد شد، در ازمیر و اسکندریه تحصیل کرد، سپس به روم رفت و در آن جا در گذشت. اهمیت وى به خاطر گردآورى اطلاعات علمى و عملى در پزشکى است. از او رساله‏ها به جا مانده و برخى از آن را حُنین بن اسحاق به عربى ترجمه کرده است. نظریه‏هاى او صدها سال مورد اعتماد پزشکان بود.

ذُو فُنون: داراى فن‏ها. که با بیشتر علمها آشنایى دارد.

دور از عقل تو: از عقل تو نسزد، شایسته تو نیست.

جنسیت: یعنی مناسبت روحی ومعنوی.

بَر زدن: کنایه از نزدیک شدن. به هم پیوستن.

قَدرِ مشترک: وجه اشتراک. صفتى یا خاصیتى که در دو چیز یا دو شخص موجود است.

لَحَد: شکاف گور که مرده را در آن خوابانند . و در اینجا کنایه از «مردگى دل» و «گرفتگى خاطر» است.

 ( 2099) جالینوس حکیم بیکى از یاران خود گفت که فلان دارو را بمن بخوران‏ . ( 2100) یکى از یارانش گفت که اى حکیم ذو فنون این دوا را براى دیوانگى همى‏خورند . ( 2101) جنون از عقل شما دور است شما دیگر این سخن را نگویید جالینوس گفت یک دیوانه‏اى رو بمن نموده‏ . ( 2102) ساعتى خوب برویم نگریست پس از آن چشمکى زده آستینم را گرفته کشید تا پاره شد . ( 2103) اگر در من جنسیتى از او نبود چگونه بمن متوجه مى‏شود . ( 2104) اگر جنس خود را نمى‏دید چرا مى‏آمد کى ممکن بود خود را بغیر جنس نزدیک کند . ( 2105) اگر دو نفر بهم پیوندند قطعاً میانه آنها قدر مشترکى هست‏ . ( 2106) کى مرغى با غیر جنس خود بپرواز در مى‏آید صحبت ناجنس چون گور و لحد است که کسى به آن متمایل نمى‏گردد.

مأخذ این لطیفه ، کتابهای پیش از مولانا است ودر بعضی منابع قدیم آن را به بُقراط نسبت داده اند، نزدیک ترین مأخذ به مولانا قابوسنامهْ عنصر المعالی است که در آنجا هم حکایت به محمد بن زکریّا نسبت داده شده است. مولانا این لطیفه را در تأیید سروده‏هاى پیش آورده است که مشرکان و منکرانِ اولیاى خدا با آنان مى‏ستیزند چون جنس اولیا نیستند و بدان جهت به مدعیان دروغین روى مى‏آورند، چون با آنان سنخیت دارند.

مولانا در سایهْ دو تمثیل و لطیفه و با تعبیرات گوناگون اصل جذب و انجذاب را درپدیده‏های مادی و روحی بیان می‏‏کند. بدین معنا که جذب و انجذاب در پدیده‏های هم‌جنس صورت می‏‏گیرد و دو پدیدهْ متنافر و غیرهم‌جنس یک‌دیگر را دفع می‏‏کنند. لطیفه نخست: روزی جالینوس حکیم به یکی از یاران خود می‏‏گوید: فلان دارو را برای من تهیه کن تا خودم را معالجه کنم. او می‌گوید: ای استاد بزرگ، آن دارو مخصوص معالجهْ دیوانگان است و شایسته شما نیست. جالینوس می‏‏گوید: قضیه این است که امروز با دیوانه‌ای روبه‌رو شدم. ساعتی در من با شادمانی نگریست و به من چشمک زد و مزاح نمود. حالا با خودم می‏‏اندیشم اگر میان من و او هم‌خوانی و تجانسی نبود، چنین رفتار دوستانه‌ای نمی‏‏کرد.