تنها راه راهایی از دام نفس جذب عنایت حق است(ادامه)

 می‌نماید قعر دریا خاک خُشک : اشاره دارد به قصه فرعون اشاره می‌کند که سپاه او قوم موسی را دنبال کردند و رود نیل برای موسی راه گشود، ولی هنگامی که فرعونیان به گذرگاه رود آمدند، آب آنها را فرو برد.[1]

کور: کنایه از نابیناى حقیقت، که دل او روشنى ندارد.

از سر مردى و زور: از غرور و کبر.

قتول: بسیار کشنده.

بانگ غول: صدایی است که انسان را به بیراهه می‌برد.

آخر زمان: دور هفتم از هفت دور سبعه سیاره که آخر دور است و پایان آن قیامت است و این دور را که دور آخر زمان است منسوب به قمر دانند. در باره آخر زمان و فتنه‏هاى آن روایات فراوان از طریق شیعه و سنّى رسیده است که در کتابهاى حدیث، در بابهایى به نام «فِتَن و مِحَن» یا «اشراط الساعة» مى‏توان دید.

درصحیح بخارى به اسناد خود از اسامة بن زید روایت کند که «رسول خدا (ص) بر دیوار قلعه‏اى از دیوارهاى مدینه بر آمد و فرمود: آن چه من مى‏بینم مى‏بینید؟ گفتند: نه. گفت: فتنه‏ها مى‏بینم که همچون قطره باران درون خانه شما مى‏افتند.»[2] و نیز فرمود: «پیش از رسیدن قیامت روزهایى است که در آن دانش بر افتد و جهل فرود آید و هرج و کشتار فراوان شود.»[3]

فتنه آخر الزمان: آشفتگی‌های انسان این زمانه در ادراک حقیقت عالم است که سرگردان وبی‌پناه در پی چیزی هستیم که نمی‌شناسیم و نمی‌یابیم.  و امیر مؤمنان (ع) فرماید: «همانا آغاز پدید آمدن فتنه‏ها پیروى خواهشهاى نفسانى است و نو آورى در حکم‏هاى آسمانى. نو آوریهایى که کتاب خدا آن را نمى‏پذیرد.»[4]

تیز: تند. تیز گردیدن: کنایت از پى در پى جفا کردن، سخت گرفتن.

زمان: مهلت، فرصت.

قَصد: کشتن.

فَصد: رگ زدن، و در اینجا کنایه از خون ریختن است.

چَرخه: چرخ، و بیشتر به معنى آن چه زنان بدان پنبه ریسند. در اینجا «فلک» به «چرخه» تشبیه شده است.

این سرا: عالم طبیعت.

موران: بندگان خداجویند.

دایگی: آسمان ابر و باران است.

دایگى کردن: موجب تکامل را فراهم آوردن تا از جمادى به نباتى و از نباتى به حیوانى رسد. بعض شارحان «دایگى کننده» را خدا گرفته‏اند. لیکن با توجه به بیت بعد، ظاهر است که مخاطب «فلک» است. افلاک را مدبّران عالم طبیعت مى‏شمردند، هر چند عارفان این معنى را نمى‏پذیرند .

مَشعَله: کنایه از ستارگان و ماه و آفتاب.

( 2314) موج خون او توده مشگ و قعر دریا خاک خشک بنظر مى‏آید. ( 2315) همان دریا را فرعون کور خاک خشک دیده و از سر مستى در او اسب رانده‏ ( 2316) وقتى داخل شد در قعر دریا بود آرى چشم فرعون کى ممکن است بینا باشد ( 2317) دیده‏ها از لقاى حق بینا مى‏گردد حق کجا با هر احمقى هم راز مى‏گردد ( 2318) او اگر قند بیند زهر کشنده اگر راه ببیند بانگ غول است‏. ( 2319) اى فلک از فتنه آخر زمان چقدر تند مى‏گردى آخر دمى مهلت بده‏. ( 2320) تو چون خنجر تیز در قصد ما و چون نیش زهر آلود بخیال فصد ما هستى‏. ( 2321) اى فلک رحم را از رحمت حق یاد بگیر و چون مار بر دل موران این قدر نیش مزن‏. ( 2322) بحق آن که گردونه چرخت را بر فراز این سراى جهان بگردش انداخته‏. ( 2323) آرى بحق همان کس که تو را بگردش انداخته پیش از آن که بیخ و بن ما را بر کنى ترحم کنى و دگرگون بگردى‏. ( 2324) ترا بحق آن دایگى که کردى تا نهال ما از آب و خاک روئیده و بزرگ شد. ( 2325) بحق آن پادشاهى که تو را با صفاى مخصوص آفریده و مشعلهاى فروزان از ستارگان در سینه تو پدید آورده‏.

چنان که مى‏دانیم دریا به امر حق براى موسى (ع) و پیروان او شکافته شد تا از آن گذشتند. فرعون چون به کنار دریا رسید، آن را خشک دید پنداشت که براى او هم چنان خواهد ماند، به دریا راند و غرقه گردید. موسى به قدرت حق در دریا مى‏راند و فرعون را هواى نفس بدان تازاند، لاجرم درماند. چنین است حال آن که از حق دور ماند و شیطانش گمراه گرداند.

مولانا می‌گوید: آن بینایی باطنی را کسی پیدا می‌کند که خدا را شناخته باشد. کسی که چنین دید باطنی ندارد، زهر کشنده را قند می‌بیند. مولانا خطاب به فلک می‌گوید: اگر آسمان تیز بگردد، عمر ما زود به پایان می‌رسد، پیش از آن که حقیقت را شناخته باشیم. گردش آسمان و گذشت عمر، نشتری است که ما برای فصد به‌کار می‌بریم ولی آلودهْ به زهر است.