عنایت دیر‌پای حق

 دیرگیر و سخت‌گیر:یعنی پروردگار دیر به بنده عنایت می‏کند و به آسانی عنایت نمی‏‏کند، اما عنایت الهی بسیار استوار و پایدار است؛ گرچه دیر به سراغ ما بیاید.

دم: کنایه از نفس و همت پیر که سالک را نیرو مى‏بخشد،توجه و عنایت حق است.

ولا: یعنی دوستی و در این‌جا دوستی حق در حقّ بندگان است.

وَ الضُّحى: سوگند به چاشتگاه.

( 2541) اگر مدتى است که بى‏او مانده‏اى و او را دیر گیر و سخت گیر خوانده‏اى غم مدار. ( 2533) اگر چه رحمتش دیو مى‏گیرد ولى سخت مى‏گیرد و بعلاوه بدان که دمى از تو غافل نیست‏. ( 2534) اگر تو شرح این اتصال و دوستى را مى‏خواهى با دقت و تفکر سوره «وَ اَلضُّحى»‏ را بخوان‏.

بارها در لابه لای مثنوى آمده است که سالک باید در سایه عنایت پیر و تحت تعلیمهاى او به سلوک ادامه دهد. و تعلیم اوست که سالک را از خطرهاى هواى نفس باز مى‏دارد تا آن جا که نفس او را مغلوب و منکوب کند. ولى یافتن این پیر و در پناه او به کشتن نفس پرداختن، از سالک به خودى خود بر نمى‏آید، بلکه پیوسته باید از خدا بخواهد که او را در جهت رضاى خویش- که همان اطاعت پیر است- بدارد زیرا همه کارها به دست خداست. و باشد که بنده از خدا حاجتى خواهد و روا نشود، و در این صورت مأیوس نباید بود و بر طلب باید افزود. مولانا می‏گوید: اگر می‏خواهی بدانی که عنایت حق چگونه بندگان را دربر می‏گیرد، از روی تأمل، سوره والضحی را بخوان:« وَالضُّحَى وَاللَّیْلِ إِذَا سَجَى مَا وَدَّعَکَ رَبُّکَ وَمَا قَلَى وَلَلْآخِرَةُ خَیْرٌ لَّکَ مِنَ الْأُولَى وَلَسَوْفَ یُعْطِیکَ رَبُّکَ فَتَرْضَى أَلَمْ یَجِدْکَ یَتِیمًا فَآوَى وَوَجَدَکَ ضَالًّا فَهَدَى وَوَجَدَکَ عَائِلًا فَأَغْنَى فَأَمَّا الْیَتِیمَ فَلَا تَقْهَرْ وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّکَ فَحَدِّثْ»: قسم به روز در آن هنگام که آفتاب برآید (و همه جا را فراگیرد)، و سوگند به شب در آن هنگام که آرام گیرد، که خداوند هرگز تو را وانگذاشته و مورد خشم قرار نداده است! و مسلّماً آخرت براى تو از دنیا بهتر است! و بزودى پروردگارت آنقدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوى! آیا او تو را یتیم نیافت و پناه داد؟! و تو را گمشده یافت و هدایت کرد، و تو را فقیر یافت و بى‏نیاز نمود، حال که چنین است یتیم را تحقیر مکن، و سؤال‏کننده را از خود مران، و نعمتهاى پروردگارت را بازگو کن![1]