سؤال کردن آن کافر از علی کرّم الله وجهه، که: بر

چون منی مظفّر شدی، شمشیر از دست چون انداختی

ولی: یعنی دوست

نومسلمان ولی: یعنی تازه مسلمانِ دوست، منظور این است که کافری که به جنگ مولا علی (ع) آمده بود، دیگر دشمن نبود بلکه دوست شده بود.

مستی ولذت: از پرتوی است که در درون این مرد تابیده بود.

تدبیر: تصرف در سببها و اختیار سببى که مولود را باید.

انجم: جمع نجم: ستاره.

تعلّق: پیوند.

آن پهلوان مغلوب دیگر دشمن نیست، بلکه بر اثر بازتاب‏های معنوی وجود امام در او، نومسلمان و دوست شده است.

سخن از تأثیری است که سیارات آسمان‌ـ به اعتقاد قدماـ در زندگی انسان داشتند. پندارشان این بود که هر یک از هفت سیاره (زُحل، مشتری، مرّیخ، خورشید، زُهره، عُطارد، قمر) اثری در هستی ما می‏‏گذارند، اما هنگامی که جنین در شکم مادر می‌جنبد، از تأثیر آفتاب است. مولانا با طرح این سخن، می‌خواهد روح انسان را به جنینی تشبیه کند که آفتاب نور حق، او را جان می‏‏دهد و آن هم از راه پنهانی که دور از حسّ ماست. تعلیم و ارشاد، تا هنگامی که به نور حق روشن و از عنایت الهی برخوردار نباشد، مانند تأثیر سیارات دیگر است که حرکت و حیات نمی‏‏سازد.

کالیوه: به معنى دیوانه، احمق، نادان. لیکن در اینجا به معنى ترسو، افسرده است.

ارتباط جنین با آفتاب از چه راهی به‌وجود می‏‏آید؟ مولانا می‏‏گوید: این ارتباط از راه پنهانی صورت می‏‏پذیرد؛ از راهی که از حیطهْ حواس ما خارج است، زیرا آفتاب در هر لحظه تأثیرات گوناگون به‌وجود می‏‏آورد که فهم بشر به معرفت کنه آن نمی‏‏رسد. این راه همان راهی است که معدن طلا از آن تغذیه می‏‏شود و این راه همان راهی است که سنگ به واسطهْ آن به یاقوت مبدّل می‏‏گردد و به لعل سرخی می‏‏بخشد و اسبان تیزتک را به تاختن توانا می‏‏کند و موجب می‏‏شود برخورد نعل اسبان با سنگ‏های خارا جرقّه ایجاد کند. مضمون این سخن به سوره «عادیات» اشاره دارد: «فَالْمُورِیَاتِ قَدْحًا»: سوگند به تیزتکانی که با سمّ خود از سنگ‏ها، آتش برآورند. [1] در نهایت، این راه همان راهی است که میوه‏ها را می‏‏پزد و دل انسان افسرده و بیمناک را امید و جرأت می‏‏بخشد.