مضرات کج‌اندیشی و کژروی(پایانی)

 هر جنسى رباید جنس خود: مثلى است معروف «الجِنسُ إلَى الجِنسِ یَمِیلُ».

          ذرّه ذرّه کاندرین ارض و سَماست             جنس خود را هر یکى چون کهرباست‏

2900 / د /6

از گرگى وارهیدن: خوى بد را واگذاردن، خوى آدمى گرفتن.

 بو بردن: کنایت از شناختن.

هَذا لَیسَ وَجهٌ کاذِبٌ: این چهره‏اى دروغ‏گو نیست. مرحوم فروزانفر در احادیث مثنوى (ص 27) شرحى را از شرح تعرّف به اختصار آورده‏اند، براى توضیح بیشتر ترجمه عبارتى از سیره ابن هشام را مى‏آورم: «مردم نزد ابو بکر رفتند و گفتند یار تو مى‏گوید وى به بیت المقدس رفته و در آن جا نماز خوانده و به مکه باز گشته. ابو بکر گفت شما او را دروغ‏گو مى‏خوانید؟ گفتند: آرى، او اکنون در مسجد نشسته و این سخن را با مردم مى‏گوید. ابو بکر گفت به خدا اگر او گفته راست گفته. سپس نزد رسول (ص) رفت و از او خواست تا بیت المقدس را وصف کند و او وصف مى‏فرمود و ابو بکر مى‏گفت: صَدَقتَ. رسول خدا (ص) ابو بکر را فرمود تو صِدّیقى.»[1]

بو جهل: عمرو بن هشام بن مغیره، از تیره مخزوم. کنیت او «ابو الحکم» بود، به خاطر آزارى که به پیغمبر مى‏رساند و او را تکذیب مى‏کرد ابو جهلش خواندند. در جنگ بدر کشته شد.

اصحاب درد: آنان که سوز عشق دارند. عاشق حق، حقیقت جو، که در پى رسیدن به حق باشد.

صد شَقِّ قَمَر: کنایه از معجزه‏هاى فراوان، که یکى از آنها «شکافتن ماه» است به اشارهْ حضرت رسول(ص) .

طشت از بام افتادن: کنایه از آشکار شدن، پنهان نماندن. چنان که طشت چون از بام بر زمین افتد آوازى بلند از آن بر آید، و بیشتر این کنایه را در مورد «رسوا شدن» گویند:

          طبل پنهان چه زنم طشت من از بام افتاد             کوس رسوایى ما بر سر بازار زدند

در بیت مورد بحث، مقصود شهره به عشق حق تعالى است و ایمان آوردن بدو و آیات او.

دردش: ظاهراً ضمیر «ش» راجع به جاهل است. (آن که از دیدن درد خود ناتوان بود.)

آینهْ دل صاف باید تا در او: مولانا می گوید: باید آیینهْ دل صاف و پاک باشد تا بتوانی رخسار زیبای حقیقت و چهرهْ زشت باطل را در آن، از یک‌دیگر بازشناسی و آن دو را از هم تمیز دهی. کسی گمان نکند به وسیله ستیز و عنادش به من ستم کرده‌ است؛ نه، بلکه او از آینه من گرد و غبار را زدوده است‌؛ انکار و دشمنی او با من جفا نیست بلکه عین صفاست؛ چون کمالات مرا به ظهور می‌رساند و آینه وجود من نقایص و معایب آنان را نشان می‌دهد. پس باید آینه دل صاف و پاک باشد‌ تا بتوانی رخسار زیبای حقیقت و چهره زشت باطل را در آن از یک‌دیگر بازشناسی و آن دو را از هم تمیز دهی.

 ( 2060) البته هر جنسى جنس خود را مى‏رباید گاو چگونه ممکن است بشیر نر متمایل گردد . ( 2061) گرگ کى بیوسف عشق مى‏ورزد مگر اینکه بخواهد با تزویر و عشق دروغى با او نزدیک شده و او را بخورد . ( 2062) ولى اگر از گرگ بودن رهایى یافت محرم اسرار مى‏گردد و چون سگ اصحاب کهف مصاحب آدم و جزء جرگه آدمیان مى‏شود . ( 2063) چون ابو بکر از محمد (ص ع) بویى برد گفت این دروغ‏گو نیست‏. ( 2064) ولى ابو جهل صاحب درد نبود صد شق القمر دید و باور نکرد. ( 2065) دردمندى که دردمندیش مسلم بود حق را از او پنهان کردیم ولى حق بروى ظاهر شده پنهان نماند. ( 2066) و آن که بى‏درد و نادان بود هر چه حق را باو نمودیم او ندید و نه پذیرفت‏ . ( 2067) آینه دل باید صاف باشد تا صورت زشت و نکو در آن نمایان گردد .

مولانا برای بیان ناپاکی باطن و کج‌اندیشی گمراهان، گفت‌وگویی را میان حضرت موسی و یکی از پیروان سامری بیان می‏کند. موسی به گوساله‌پرست که مست خیال شده بود، می‏گوید: چه شده در مورد پیامبری من، صدگونه شک و گمان آوردی، در‌حالی‌که من برهانی روشن دارم و صدها معجزه از من دیده‌ای، ولی با این حال، بدگمانی تو نسبت به من افزون شد و به جای آن‌که تو را به ایمان و یقین وادارد، به بدگمانی فراوان دچار کرده است.

مولانا در این چند بیت اخیر، با مَثل‏ها و تعبیرات گوناگون، اصل جذب و انجذاب را در پدیده‏های مادی و روحی بیان فرمود، بدین معنا که جذب و انجذاب در پدیده‏های هم‌جنس صورت می‏گیرد و دو پدیدهْ غیر هم‌جنس، یک‌دیگر را دفع می‏کنند.

مضرات کج‌اندیشی و کژروی(ادامه)

 یکدل شدن: پذیرفتن، شک نکردن.

عاطل شدن از اشکال: شک نکردن، دو دلى نکردن.

شاییدن: سزاوار بودن.

پیش گاوى سجده کردن: نظیر:

          گاو را دارند باور در خدایى عامیان             نوح را باور ندارند از پى پیغمبرى‏

(دیوان سنایى، ص 498)

چشم دزدیدن: کنایت از ننگریستن، نگاه نکردن.

نور ذُو الجَلال: کنایت از نشانه‏ها که پیغمبران و مردان حق راست.

شُه: (اسم صوت) کلمه‏اى است که نفرت و کراهت را رساند، نظیر: تف.

کان جهل: کنایت از جهل مرکب، که نداند و نداند که نداند.

رغبت شگُفتن: شوق فراوان پدید آمدن.

ز آن عجب تر: اشاره به معجزه‏هاى فراوان که از موسى (ع) دیدند. به شهادت قرآن کریم ، حضرت موسی دارای نه معجزه بوده است:«فِی تِسْعِ آیَاتٍ إِلَى فِرْعَوْنَ وَقَوْمِهِ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمًا فَاسِقِینَ»: و با نُه معجزه سوی فرعون و فرعونیان شو. [1] از جمله معجزات: «وَأَدْخِلْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ »: درآور دست خویش در گریبان خود، تا آن را بیرون آری تابان و درخشنده گردد.[2] و معجزه دیگر، خشکاندن دریا برای عبور بنی‌اسرائیل از آن و غرق شدن فرعونیان در همان دریا:«وَإِذْ فَرَقْنَا بِکُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَیْنَاکُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ»:و (به خاطر بیاورید) هنگامى را که دریا را براى شما شکافتیم؛ و شما را نجات دادیم؛ و فرعونیان را غرق ساختیم؛ در حالى که شما تماشا مى‏کردید.[3] و معجزهْ فروآمدن طبق‏های طعام از آسمان، تا چهل سال:« وَظَلَّلْنَا عَلَیْکُمُ الْغَمَامَ وَأَنزَلْنَا عَلَیْکُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَکِن کَانُواْ أَنفُسَهُمْ یَظْلِمُونَ »:و ابر را بر شما سایبان قرار دادیم؛ و «من» [= شیره مخصوص و لذیذ درختان ] و «سلوى» [= مرغان مخصوص شبیه کبوتر] را بر شما فرستادیم؛ (و گفتیم:) «از نعمتهاى پاکیزه‏اى که به شما روزى داده‏ایم بخورید!» (ولى شما کفران کردید!) آنها به ما ستم نکردند؛ بلکه به خود ستم مى‏نمودند.[4] و ایجاد سایه‌بان برای شما و معجزهْ دیگر: موسی به فرمان پروردگار با عصای خود بر سنگی زد و از آن، دوازه چشمه جوشید[5]. مولانا می‏گوید: و صدها معجزهْ دیگر از موسی به ظهور رسید، ولی آن پندار‏های یاوه را از تو که دلی سرد و فکری کج‌‌داری نکاست. اما گوساله‌ای بر اثر سحر و جادو بانگی برآورد و تو ای گوساله‌پرست، به او سجده کردی و گفتی: تویی خدای من. آدم نادان که درد حقیقت نداشته باشد، بارها جلوه‏های حقیقت را به او نشان دهند، او چیزی از آن مشاهده نمی‌کند.

باطلان: جمع باطل (اراده موصوف از صفت): کسى که راه حق را واگذارده است.

ربودن: جذب کردن، به سوى خود متمایل ساختن.

عاطل: بى‏کاره، که در پى چیزى باشد که سودى ندهد.

 ( 2051) سامرى خودش کیست که در جهان خدا بتراشد. ( 2052) چه شد که در تزویر او یکدل و یک جهت شده از همه اشکالات دست کشیدى؟. ( 2053) چه شده که گاو با لاف و گزاف شایسته خدایى است اما در پیغمبرى و رسالت من مردد شدى‏. ( 2054) و عقلت صید سحر سامرى گردیده از خریت گاو را سجده‏ کردى‏. ( 2055) این جهل فراوان و گمراهى محضت از آن است که چشم از نور ذو الجلال بر تافتى‏. ( 2056) تف بر آن عقل و آن انتخابى که کرده است مثل تو کان جهل سزاوار کشتن است‏. ( 2057) گاو طلائى صدا کرد بلى صدا کرد ولى چه گفت که این احمقها این همه شیفته شدند. ( 2058) بسى عجیب‏تر از اینها از من دیده‏اى ولى هر پست فطرتى کى ممکن است حق را بپذیرد . ( 2059) باطل را باطلى مى‏رباید و عاطل را عاطلى خوش آید .

چکیدهْ مضمون ابیات، نکوهشى است از زبان موسى (ع) به نادانان و غافلان ، که به سخن مردان حق توجه یی نمى‏کنند و در پى هر بانگى مى‏دوند. امیر مؤمنان نیزدر باره چنین مردمان فرماید: «فرومایگانى رونده به چپ و راست که در هم آمیزند و پى هر بانگى را گیرند و با هر باد به سویى خیزند. نه از روشنى دانش فروغى یافتند و نه به سوى پناهگاهى استوار شتافتند.»[6]

گفتن موسى علیه السّلام ، گوساله پرست را

که : آن خیال اندیشى و حزم ِ تو کجاست ؟

مضرات کج‌اندیشی و کژروی

 یکى مست خیال: یکى از اسرائیلیان، یکى از آنان که گوساله را پرستش کرده بود.

خُلقِ کریم: این تعبیر چنان که مى‏دانیم از مولاناست و از روایات بر مى‏آید که موسى (ع) تند خو بوده است و از پیغمبران آن که به «خلق عظیم» توصیف شده رسول اکرم (ص) است.

گرد از دریا بر آوردن: اشاره است به یکى از معجزه‏هاى موسى (ع) که چون فرعون در پى بنى اسرائیل رفت، آنان به کنار دریا رسیده بودند. پیش رو دریا بود، و فرعون در پى یاران موسى (ع) گفتند «إنَّا لَمُدرَکُونَ: ما گرفتار خواهیم شد.» موسى گفت: «هرگز، خداى من با من است.» عصا را بر دریا زد و آبها به دو سو رفتند و زمین خشکید و موسى و اسرائیلیان از دریا گذشتند.[1]

ز آسمان چهل سال: اشاره است به یکى دیگر از نعمتهاى خدا که به اسرائیلیان داده شد و آن فرود آمدن مَنّ و سَلوى بود بر آنان هنگامى که در تیه بودند.

جوى از سنگ دویدن: اشاره است به معجزه دیگرى از موسى (ع) که عصا بر سنگ زد و دوازده جوى آب از آن روان شد«فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ- اِثْنَتا عَشْرَةَ عَیْناً» [2]

گرم و سرد: کنایه از معجزه‏ها و نعمتهاى گوناگون.

سرد: کنایه از ناپسند، زشت.

توهّمها: کنایه از آن چه از معجزات موسى (ع) دیده و در دل او رسوخ نکرده و به صورت یقین کامل در نیامده بود. و ممکن است مقصود از «توهّم» نیرنگ سامرى باشد که مى‏خواست با ساختن گوساله مردم را از خدا پرستى باز گرداند.

سیلاب بردن: کنایه از نیست و نابود شدن.

زیرکىِ بارد: کنایه از دانشى که سود ندهد.

خواب بُردن: از میان رفتن، نابود شدن.

سر نهادن: تسلیم شدن، پذیرفتن.

خیال آمدن: به شک افتادن، تردید کردن.

احمق گیر: که ساده لوحان را فریب دهد.

( 2040) حضرت موسى (ع س) به یکى از گوساله پرستان که مست خیال بود گفت اى که از بد بختى و گمراهى اندیشه باطل دارى‏. ( 2041) با براهینى که بود و این صفاتى که من داشتم صد گمان بپیغمبرى من در تو بوجود مى‏آورد. ( 2042) صد هزاران معجزه از من دیده و این معجزات صد خیال و شک و ظن در تو ایجاد مى‏کرد. ( 2043) از خیال و وسوسه تنگ آمدى و بر پیغمبرى من طعن مى‏زدى‏. ( 2044) دریا را خشک کردم و از قعر آن گرد بر آوردم تا شما از شر فرعونیان خلاصى یافتید. ( 2045) از آسمان مدت چهل سال بشماها خوان رسیده و از دعاى من از سنگ خارا جوى آب جارى گردید. ( 2046) این همه معجزات و صد سرد و گرم دیگر از تو اى آدم منجمد آن تو هم را کم نکرده و از میان نبرد و در شک خود باقى ماندى‏. ( 2047) آن وقت یک گوساله‏اى از اثر جادو صدا کرد و تو باو بعنوان خدایى سجده کردى‏. ( 2048) و آن توهمات و شکوک تو را سیلاب برده و آن زیرکى سردت را خواب برد. ( 2049) اى بد نهاد چه شد که در حق او بد گمان نبوده و در مقابل پایش سر نهاده و سجده کردى؟. ( 2050) چگونه بخیالت نرسید که او تزویر نموده و جادوى احمق پسندش این فتنه و فساد را بر پا کرده؟.

مرحوم فروزانفر نوشته‏اند ظاهراً (این گفت و گو) از مضمون بیت ذیل ساخته شده است:[3]

          گاو را دارند باور در خدایى عامیان             نوح را باور ندارند از پى پیغمبرى‏

هر چند این احتمال بجاست اما با توجه به مضمون ابیات، می توان استنباط کرد که ،این گفت وگو، خطاب حضرت موسى به یکى از اسرائیلیان باشد، بر اساس عهدى که با آنان کرد که به مناجات رود و باز گردد، و آنان پاى بند عهد نشدند و سامرى فریبشان داد و مؤید این احتمال، توضیح مفسّران است بر جمله «فَنَسِیَ» [4]که نوشته‏اند سامرى عهد موسى را فراموش کرد.[5]

مناظرهْ راهنماى نادان و راهبر دانا

بو الفضولا: بو الفضول: فضولى: بى‏هوده گو، یاوه سرا. آ، حرف ندا) مقصود کسى است که دعوى دانش کند و او را دانشى نبود.

معرفت تراشیدن: اظهار دانش کردن.

خوابستم: مرا خواب مى‏آید (از آن جهت که خرس در حالت خواب نگهبان مرد بود، گوید مرا پاسبانى او خوش است)، و مى‏توان گفت کنایه از آن است که آماده براى شنوایى نیستم.

مُنقاد: (اسم مفعول از انقیاد) فرمانبردار، رام.

جِدّ: اصرار، پا فشارى.

 قصد آمدن: به قصد آمدن، خیال کشتن داشتن.

خونى: خونریز، قاتل.

 تونى: (تون: گلخن حمام «یاء» نسبت) آن که در گلخن خوابد.

خُبث سِرّ: ناپاکى طینت.

سگى: سگ بودن. کنایه از پلید بودن.

( 2030) گفت اى فضول برو و کمتر معرفت بخرج من بده لازم نیست براى من غم خوارى بکنى‏. ( 2031) راهگذر باز بسخن آمده گفت بدان که من دشمن تو نیستم اگر مرا پیروى کنى لطفها خواهى دید. ( 2032) مرد گفت خوابم گرفت مرا بحال خود گذار راهگذر جواب داد که بیا و مطیع رفیق باش‏. ( 2033) تا در پناه عاقلى بخوابى و در جوار دوست صاحب دلى از عالم بى‏خبر شوى‏. ( 2034) مرد از اصرار او بخیال افتاده و خشمگین گردیده روى از او بگردانید. ( 2035) و با خود گفت که شاید این بقصد سوئى پیش من آمده و قصد جانم را دارد با چشم طمع بمالم دوخته دزد یا گداست‏. ( 2036) یا اینکه با رفقاى خود گرو بسته که مرا از این همنشین بى‏آزار بترساند. ( 2037) و از خبث باطنى که این مرد داشت یک گمان خوب بخاطرش نرسید که شاید این راهگذر خیر خواه او باشد. ( 2038) گمان خوب او فقط متوجه خرس بود که گفتى هم جنس این حیوان است‏. ( 2039) و از خریتى که داشت یک نفر عاقل را ببدى متهم نموده خرس را اهل مهر و وفا تصور نمود.

یکی از نکاتی که منظور نظر مولانا در این ابیات است این که: هادیان و راهنمایان بشر، همواره سعی وتلاش داشته اند تا مردمان را از گزند شهوت و پیروى هوى نفس برهانند، واز کژروی ها نجاتشان دهند، لیکن آنان سخنان ایشان را وقعى نمى‏نهند و هنگامى حقیقت براى‏شان روشن مى‏شود که دیگر راه باز گشتى نیست و به تعبیر فرآن کریم گویند «لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما کُنَّا فِی أَصْحابِ اَلسَّعِیرِ:» اگر مى‏شنیدیم یا به خرد خود باز مى‏گشتیم از دوزخیان نبودیم.»[1]

درطول تاریخ هم مشاهده می کنیم که پیوسته دنیا پرستان بر پیمبران و راهنمایان تهمت مى‏زدند که آنان مى‏خواهند بر ما سرورى کنند و ملک و مکنت ما را صاحب شوند. فرعون پیرامونیان خود را مى‏گفت: «موسى مى‏خواهد با سحر خویش، شما را از زمینتان بیرون کند.»[2]

تتمّه حکایت ِخرس و آن ابله که بر وفاى ِاو اعتماد کرده بود 

 حذر ازدوستی احمقان‌

جدال میان نفس و عقل

جدال ادراکات حسى و ادراکات عقلانى

مناظرهْ راهنماى نادان و راهبر دانا

 خرس: مظهر دوست نادان است که خواهد سودى دهد، لیکن زیان مى‏رساند. چنان که على (ع) فرماید: «از دوستىِ نادان بپرهیز چه او خواهد تو را سود رساند لیکن دچار زیانت گرداند.»[1]

 یَنظُر بِنُورِ اللَّه: به روشنایى خدا مى‏نگرد. عالمان راهنما چون نفسى پاکیزه دارند و از غرض و مرض دورند، هر چیز را چنان که هست مى‏بینند اما جاهلان تنها ظاهر را مى‏نگرند.

          مؤمن ار یَنظُر بِنُورِ اللَّه نبود             غیب مؤمن را برهنه چون نمود

1331 / د / 1

بد گمانى: یا سُوء الظّن در سروده‏هاى مولانا گاه ستوده و گاه نکوهش شده است.

در یک تقسیم بندی کلی بد گمانى به دو مورد قسم تقسیم می شود: یکى جایى که مَظَنّه مفسده باشد، آن جا باید احتیاط کرد و بد گمان بود و در حدیث آمده است که «الحَزمُ سُوءُ الظَّنّ.»[2] هر چند بعضى این جمله را مثل دانسته‏اند. در روایت مُفضَّل بن عُمَر، از امام صادق (ع) است که «الحَزمُ مَساءةُ الظَّنِّ.»[3]

          حزم آن باشد که چون دعوت کنند             تو نگویى مست و خواهان منند

          دعوت ایشان صفیرِ مرغ دان             که کند صیّاد در مکمن نهان‏

          مرغِ مرده پیش بنهاده که این             مى‏کند این بانگ و آواز و حنین‏

232- 230/ د / 3

و قسم دوم از بد گمانى که ناپسند شمرده شده، آن است که به کسى گمان بد برى که از او بدى ندیده‏اى و نشنیده‏اى. چنین بد گمانى را با غیبت یکى دانسته‏اند. غزالى گوید: «و غیبت به دل آن بود که گمان بد برى به کسى، بى‏آن که از وى چیزى به چشم بینى یا به گوش شنوى یا به یقین دانى.» (کیمیاى سعادت، ج 2، ص 90) پس معنى «سوء الظن» یا «گمان بد بردن» در بیت مورد بحث این است که جانب احتیاط رعایت شود، و آدمى ناپرسیده و تحقیق ناکرده هر دعوتى را نپذیرد، یا گفته هر کسى را درست نداند. اما اگر ظاهر کار، درستى و راستگویى گوینده‏اى را رساند گمان بد بردن ناپسند است و بود که آدمى را از رسیدن به خیرى باز دارد، چنان که امام صادق (ع) از امیر المؤمنین (ع) حدیث کند که «ضَع أمرَ أخِیکَ عَلى أحسَنِهِ حَتّى یَأتِیَکَ ما یَغلِبُکَ مِنهُ وَ لا تَظُنَّنَّ بِکَلِمَةٍ خَرَجَت مِن أخِیکَ سُوءاً وَ أنتَ تَجِدُ لَها فِى الخَیرِ مَحمِلا: کار برادرت را (آن چه گوید یا کند) بر نیکوترین صورت نِه تا آن کند یا گوید که توجیه کردن نتوان، و به سخنى که گوید گمان بد مبر چندان که بتوانى آن را بر صورتى نیکو توجیه کنى.»[4] و از امام صادق (ع) نقل است که فرمود: «اگر جور بر حق غالب باشد روا نیست کسى به دیگرى گمان نیکو برد مگر آن که به نیکویى او عالم باشد.» [5] در بیت مورد بحث، ظاهر کار، خیر خواهى اندرز دهنده را نشان مى‏دهد چه یک سو آدمى است و یک سو جانور درنده که آن را خرد و تمیزى نیست. پس اگر مجال بد گمانى باشد باید بد گمانى به خرس برد نه به اندرز دهنده.

این قصه در بیت 1936 آغاز شد وتا کنون مولانا سه بار اشاره یی به قصه داشته وباز آن را نا تمام گذاشته است. این حکایت رمز جدال میان نفس و عقل است یا ادراک حسى و ادراک عقلانى یا راهنماى نادان و راهبر دانا. نفس و عقل هر دو آدمى را به سوى خود مى‏خوانند، تا کدام یک را پیروى کند.

در آغاز این قصه مولانا از شیرمردی سخن گفت که نجات‌دهندهْ خرس از کام اژدها بود. اکنون همان مرد به دوستی خرس اعتماد می‏‏کند و خود نیازمند «شیرمردی» است که او را از کام این خطر برهاند. مولانا این تمثیل را برای بیان حال افرادی به کار می‌گیرد که از روی سادگی به دوستی احمقان‌، دل خوش کرده‌اند.خردمندی، از دوستی آن مرد دلاور با خرس آگاه شد. از او پرسید: ماجرا چیست؟ این خرس با توچه نسبتی دارد. آن مرد دلاور ماجرای اژدها را بازگو کرد، اما آن خردمند گفت: دل‌بستن به دوستی خرس، کار ابلهانه‌ای است، زیرا دوستی نادان از دشمنی بدتر است. به هر تدبیری که می‏‏دانی او را از خود بران. مرد دلاور و ساده لوح پیش خود گفت: او این سخن را از روی حسادت می‏‏زند. سپس به خردمند گفت: تو چرا به خرس‌بودن او نگاه می‏‏کنی؟ تو به مهر و صفای او نگاه کن. خردمند گفت: مهر و دوستی نابخردان فریبنده است. اگر خیال می‏‏کنی من حسادت می‏‏ورزم، بدان که این حسادت من از مهر و دوستی خرس برای تو بهتراست. ای مرد غافل، بیا همراه با من شو و این خرس را از خود بران و خرس را به دوستی و همراهی برنگزین و هم‌جنس خود را رها مساز. مرد ساده‌لوح گفت: ای حسود، از من دور شو و خودت را نصیحت کن. خردمند گفت: کار من همین بود که تو را آگاه کنم، اما این آگاهی رزق تو نیست و گویا قسمت تو نیست که از آن بهره‌مند شوی. ای مرد شریف، من کمتر از خرس نیستم؛ تو خرس را رها کن تا من هم‌نشین و همراه تو شوم. من قلباً برای سرنوشت تو دل لرزانم و آن‌چه می‏‏گویم حقیقت دارد و به نور حق می‏‏بینم که تو خود را درخطر افکنده‌ای. ادامهْ داستان و سرانجام دوستی با خرس را از ابیات بعدی می‏‏شنویم.