آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

دنیا به مثابه رویاست

 در ظن ایستادن: از گمان پیروى نمودن، به گمان بسنده کردن.

گاز: آن چه با آن زر، سیم، یا چیز دیگر برند. آلتى همچون مقراض، داس نیز گفته اند.

عمرت دراز: اشاره است بدان چه تعبیر کنندگان خواب گویند که بریده شدن سر در خواب نشان درازى عمر است.

سقیم: بیمار، دردمند.

گفت پیغمبر (ص): اشاره است به حدیث نبوى از طریق جابر: قال کنت مع النَّبیِّ (ص) إِذ أتاه رجلٌ ابیضُ الوَجه فقال یا رَسول اللَّه ما الدُّنیا قال علیه السلام حُلمُ النّائم: از جابر نقل شده است: مردی سپید چهره نزد پیامبر می آید ومی پرسد که: دنیا چیست؟ حضرت جواب می دهد» «حُلم نائم» بار می پرسد که بین دنیا وآخرت چه قدر فاصله است؟پیامبرمی گوید: به اندازه یک چشم بستن وگشودن.[1] و على (ع) فرماید: الدنیا حُلمٌ وَ الاِغتِرارُ بِها نَدَمٌ.[2]

حلم نائم: یعنی رویای کسی که در خواب است.

از راه تقلید: بدون درک واقع.

سالکان: کنایه از عالمانى که حقیقت را دریافته‏اند و از روى علم الیقین آن را مى‏پذیرند و مى‏دانند زندگانى این جهان خوابى بیش نیست (اما وظیفه جاهلان پذیرفتن است از روى تقلید).

مهتاب: استعاره از نور وجود. (حرکت‏ها از روح است، آدمى آن را از جسم مى‏پندارد.)

عَضُد: در لغت به معنى بازو است، لیکن در این بیت مجرد خطاب است. (اى که چون بازویم نزد من عزیزى).

در ابیات پیشین سخن از از ساحران فرعون بود که چون حقیقت موسی را دریافتند، زندگی مادی وجسمی در نظرشان مانند وهم وخیال بود. اکنون مولانا همان سخن را دنبال می کند که اعضای تن خاکی ما هم ارزشی ندارد واگر دست شیخ اقطع را می بُرند، برای او مثل این است که در خواب چنین رنجی را دیده باشد. بنابراین دنیا را هستی حقیقی حساب نکن واز این گمان و وهم بیرون بیا. دنیا به مثابه رویای کسی است که در خواب است. ممکن است تو این حقیقت از روی تقلید بپذیری نه با اعتقاد راسخ که دنیا رویایی بیش نیست، اما سالکان و رهروان واصل به حضرت حق، این حقیقت را بدون شنیدن، با چشم باطن دیده اند. سپس مولانا ادامه می دهد: حتی در همین ساعات روز که ما ظاهراً بیدارهستیم، درخوابیم، آنچه بیدار است سایهْ ما وجود صوری ماست و اصل یا روح عموم ما خفته است. پس ای دوست خواب و بیداری هنگامی معنی حقیقی دارد که تو خواب رفتن خود را ببینی وبرهمهْ اعمال درون و روح خود ناظر باشی. انسان ها وقتی می خوابند می گویند:« این دم خفته ام» ونمی دانند که پیش از آن هم خفته بودند واین خواب دوّم است.

آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

سبب جرأت ساحران فرعون بر قطع دست و پا

 ببرم دست و پاتان: چنان که در سوره‏هاى اعراف، طه، و شعراء آمده است، فرعون ساحران را که به موسى (ع) ایمان آوردند بیم داد و گفت:« لَأُقَطِّعَنَّ أَیْدِیَکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ مِنْ خِلافٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّکُمْ»: همانا دست‏ها و پاهاتان را بر خلاف یکدیگر مى‏برم و بر دارتان مى‏کنم»[1].

آنان در پاسخ گفتند: لا ضَیْرَ إِنَّا إِلى‏ رَبِّنا مُنْقَلِبُونَ: باکى نیست ما به سوى پروردگارمان باز مى‏گردیم.»[2]

 معاف داشتن: بخشودن.

تخویف: ترساندن، ترس، بیم.

رستن: رها شدن (از قید تن و زندگانى جسمى).

بر دریچه نور دل نشستن: با روشنایى معرفت، دوام آن جهان و نابودى این جهان را دیده‏اند و زندگانى کوتاه را فداى حیات جاودانى کرده‏اند.

گش: خوب، زیبا.

هاون گردون اگر صد بارشان: ضمیر به سالکانى باز مى‏گردد که حقیقت را دیده‏اند.

اصل ترکیب: یعنی همان ذات حق جوی انسان.روح که منشأ همه اثرهاى جسمانى است.

سایه خود: چنان که سایه انعکاسى است از تابش نور بر جسم، تن نیز برابر روح همانند سایه است. حقیقت بینان دانسته‏اند که زندگانى جسمانى انعکاسى از نور روحانى است، براى همین است که پیوسته شادمان‏اند. جنبه مادی ونفسانی خود.

گلزار: دنیاست.

فروعِ وهم: یعنی اوهام ونگرانی هایی که نیاز های نفس برای ما ایجاد می کند. آثارى که زاییده خیال است. آزارها که بر جسم مى‏رسد در دیده حقیقت بینان توهمى بیش نیست چون کسى که در خواب مى‏بیند آسیبى بدو رسیده و چون بر مى‏خیزد خود را تندرست مى‏بیند و توضیح بیشتر در بیت‏هاى بعد خواهد آمد.

          روح را توحید اللَّه خوشتر است             غیر ظاهر دست و پاى دیگر است‏

          دست و پا در خواب بینى و ائتلاف             آن حقیقت دان مدانش از گزاف‏

          آن تویى که بى‏بدن دارى بدن             پس مترس از جسم و جان بیرون شدن‏

1613- 1611 3

( 1723) ساحران را فرعون تهدید کرد که شما را سیاست خواهم کرد. ( 1724) و دست و پاى شما را بر خلاف یکدیگر [یعنى دست راست و پاى چپ یا بالعکس] خواهم برید پس از آن شما را بدار خواهم آویخت. ( 1725) او گمان مى‏کرد که سحره هم در همان ترس و واهمه و وسواس و گمان هستند. ( 1726) که از توهمات و تهدیدات نفس بلرزند و بترسند. ( 1727) او نمى‏دانست که آنها از این وادى رسته و بر دریچه نور دل نشسته‏اند. ( 1728) و خبر نداشت که آنها خود و سایه خودشان را از هم تمیز داده و دانسته‏اند که بدن جسمانى سایه آنها است نه خودشان و خود آنها مردان برجسته و طایر چست و چابکى هستند که پس از مرگ بدن ظاهرى در فضاى عالم باقى پرواز مى‏کنند . ( 1729) هاون گردون اگر صد بار آنها را در این عالم خاکى بکوبد و خرد کند . ( 1730) چون اصل این بدن ترکیبى را دیده‏اند کمتر از جلوه وهم مى‏ترسند .

در این ابیات مولانا به دنبالهْ ابیات پیشین یک نمونه از مردمی را مطرح می کند که حقایقی را از معرفت حق دریافته اند واز آزار وحتی مرگ جسم بیم ندارند: پس از آن که فرعون برای جلوگیری از ولادت موسی همهْ توان وهشیاری خود را به کار گرفت وبه نتیجه نرسید، جادوگران را به کمک فراخواند و دوجادوگر زبدهْ او، حقیقت موسی را دریافتند وپنهان به او گرویدند. اما پیش از این واقعه هنگامی که مادر موسی باور شد وستاره او درآسمان درخشید، فرعون جادوگران وستاره شناسان خود را تهدید کرده بود که: « من شما را هیزم آتش کنم» مولانا می گوید: فرعون می پنداشت که جادوگران هنوز از قدرت او خوف ونگرانی دارند، غافل از آن که آنها دیگر از قید نفس رها شده اند، وکسانی که از قید نفس رها شده باشند دیگر ترس معنی ندارد. زیرا ترس ولرز از وسوسه های نفسانی است.

آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

کرامات شیخ اقطع و زنبیل بافتن او به دو دست 

 عریش: یاقوت حموى نویسد: «آخرین شهر از مصر است که به شام متصل است. هواى آن نیکو و آبش گواراست.»[1] نیز عریش به معنى سایبان، کوخ، کلبهْ چوبی، بسیاری از صوفیان در کوه لبنان کلبه یی می ساخته وآن را صومعه وعبادت گاه خود می کرده اند. 

عدوِّ جان خویش: شاید از آن جهت که در این دیدار خود را به سختى انداخته بود. در سخن على (ع) به عاصم بن زیاد حارثى آمده است: «یا عُدَىَّ نَفسِه:ِ: اى دشمنک خویش.»[2] از آن رو که وى از دنیا کناره گرفته و بر خود سخت گرفته بود.

سِباق: پیشى گرفتن. بى‏رخصت آمدن.

کیا: بزرگ.

قرین: همنشین، دوست.

خس: کنایه از ناشناس، که بدو وقعى ننهند، کسی که از دوستان و درویشان نباشد.

سالوس: فریب‏کار.

طریق: راه، راه ریاضت، سلوک.

فریق: گروه، جمع (سالکان و ریاضت کشان، یا همه مردم).

جناب: درگاه.

تسلى دادن پروردگار: اشارت است بدین حدیث: «أنا مَعَ عَبدِى اِذَا ذَکَرَنِى..».

تو از آن بگذشته‏اى: نظیر:

          آن تویى که بى‏بدن دارى بدن             پس مترس از جسم و جان بیرون شدن‏

1613 3

 تفریق اجزا: جدا شدن عضوها از تن.

اسپر: کنایه از کرامتى است که خدا بدو داد (بیم نداشتن از تفرق اجزاء تن نتیجه ایمان توست، چنان که ساحران از تهدید فرعون نترسیدند و از بریدن دست و پا بیم نکردند).

( 1707) یک نفر بزیارت شیخ رفته بود سر زده داخل آلاچیق او گردیده دید که با دو دست مشغول زنبیل بافى است‏. ( 1708) شیخ گفت اى آن که دشمن جان خود هستى سر زده داخل آلاچیق من شدى‏. ( 1709) چرا عجله کرده و سر زده داخل شدى؟ گفت این کار از شدت اشتیاق و دوستى بود که مرا وادار به آن نمود. ( 1710) شیخ تبسمى کرده گفت بیا ولى این قضیه را از دیگران پنهان دار. ( 1711) و تا من نمرده‏ام بهیچ کس نگو حتى بدوستان و رفقاى خودت‏. ( 1712) پس از این قضیه اشخاص دیگر هم از روزنه آلاچیق نگاه کرده مطلع شدند که شیخ با دو دست زنبیل مى‏بافد. ( 1713) عرض کرد بار الها حکمت کارها را تو مى‏دانى من دارم قضیه را پنهان مى‏کنم و تو آن را آشکار مى‏سازى‏. ( 1714) در این وقت بشیخ الهام شد که چند نفرى بودند در این گرفتارى بتو بد گمان شده و منکر زهد و پاکى تو مى‏شدند. ( 1715) و مى‏گفتند شاید او در طریقت ریاکار بوده که خداوند او را رسوا نموده است‏. ( 1716) و من نمى‏خواستم که این جماعت کافر شده و بر اثر گمراهى گمان بد در باره تو داشته باشند. ( 1717) این بود که در موقع کار بتو دست کرامت کرده و این امر را میان مردم آشکار کردیم‏. ( 1718) تا آن بد گمانهاى بى‏چاره از آستان عالم بالا مردود نشوند. ( 1719) من تو را از اول امر بدون این کرامتها با ذات خود تسلى مى‏دادم و تسلى تو محتاج باین کرامت نبود. ( 1720) این کرامت را براى خاطر آنها بتو داده و این چراغ را براى این مقصود در جلو تو نهادم‏. ( 1721) تو دیگر از اینکه بعد از مرگ این تن و اجزاء بدنت از هم متلاشى شوند نمى‏ترسى زیرا از این مرحله گذشته‏اى‏. ( 1722) تو هم اینکه تو سرا پا از هم متلاشى شوى در تو نیست و سپر محکمى براى دفع و هم در دست دارى‏.

آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

آدرس کانال تلگرام

درمحضر مولانا

    darmahzaremolanachannel@

مضطرب شدن فقیر نذر کرده به کندن امرود

از درخت و گوشمال حق رسیدن بى‏مهلت 

عوامل پیمان‌شکنی و عواقب آن 

 مضطرب شدن: یعنی پریشانی ذهن، فقیر با خدا عهد کرده بود از درخت میوه نچیند .از کسی نخواهد که بچیند، وفقط آنچه را باد می ریزد بخورد، وحالا نمی دانست که چه باید بکند.

نذر: دو گونه است. نذر لَجاج، چنان که نذر کند «اگر با فلانى سخن گویم بر من روزه است یا آزاد کردن بنده و نذر تَبرُّر، چنان که گوید اگر خدا بیمار مرا شفا داد بر من چنین و چنان است و به اعتبار متعلق نذر آن را به مفسر و غیر مفسر تقسیم کرده‏اند: مفسر چنان که بگوید براى خدا نذر کردم که بنده‏اى آزاد کنم، و غیر مفسر چنان که بگوید نذر کردم فلان کار را نکنم و اگر کرد باید کفاره بدهد و کفاره آن کفاره سوگند است.[1] نذر این فقیر (در صورت راست بودن داستان) از نوع دوم است.

سُکُست: یعنی کَند، جدا کرد.

گوش کشیدن: کنایه از تنبیه کردن.

چکیدهْ مضمون این ابیات این است که پیمان شکنی هم قضای الهی است اما این از بندهْ پیمان شکن سلب مسئولیت نمی کند.